Í fréttum hefur komið fram að Íslandsbanki hefur hafið endurútreikning á lánum einstaklinga og fyrirtækja sem bankinn telur að falli undir dóma Hæstaréttar frá 15. febrúar og 18. október sl. Um er að ræða ólögmæt gengistryggð lán sem lántakar hafa greitt af í samræmi við gildandi skilmála á hverjum tíma.

Það gildir hins vegar ekki um öll fjármögnunarfyrirtækin eins og t.d Lýsingu sem hefur sagt að  þar sé ekki talið að dómur Hæstaréttar á fimmtudag um gengistryggð lán eigi ekki við um lánasafn Lýsingar og þar verði því ekki ráðist í endurútreikninga.  Með öðrum orðum Lýsing neitar að skila þýfinu til baka þrátt fyrir dóm Hæstaréttar.

En hvar eru Seðlabankinn, Fjármálaeftirlitið, stjórnvöld og Alþingi þegar kemur að því að verja almenning gagnvart því ofbeldi sem Lýsing sýnir sínum viðskiptavinum? Það eru þessir aðilar sem bera ábyrgð á því að vextir Seðlabankans voru látnir gilda afturvirkt.  Eru menn búnir að gleyma að Seðlabankinn og Fjármálaeftirlitið sendu fjármálastofnunum leiðbeinandi tilmæli um að miða ætti við vexti Seðlabankans afturvirkt eftir að Hæstiréttur hafði dæmt gengistryggðu lánin ólögleg, en þessi tilmæli voru send út 30. júní 2010.

Skjaldborgin var um fjármálakerfið

Eftir að Hæstiréttur var búinn að dæma gengistryggðu lánin ólögleg í júní 2010 fóru stjórnvöld á fulla ferð að slá skjaldborg um fjármálastofnanir á kostnað almennings og milda áhrif dóms Hæstaréttar á fjármálastofnanir. Ríkisstjórnin ákvað að fótum troða loforðið um skjaldborg utan um heimilin og var það gert meðal annars með svokölluðum Árna Páls lögum nr. 151/2010. Í þeim lögum voru vextir Seðlabankans látnir gilda afturvirkt á þessi ólöglegu gengistryggðu lán en þeir vextir voru eins og allir vita mun óhagstæðari en þeir erlendu vextir sem voru á gengistryggðu samningunum.  Rétt er í þessu samhengi að rifja upp ummæli Gylfa Magnússonar fyrrverandi efnahags- og viðskiptaráðherra frá því í júní 2010 en í viðtali við vísir.is segir Gylfi það fráleita niðurstöðu að hinir erlendu vextir standi.  Fyrrverandi efnahags- og viðskiptaráðherra sagði einnig í þessu viðtali að ríkisstjórnin þurfi auðvitað að haga sér á ábyrgan hátt og koma í veg fyrir að slík niðurstaða ógni fjármálastöðugleika. „Það er kannski fyrst og fremst það sem við erum að reyna að ná fram," sagði Gylfi Magnússon í júní 2010. Þessi ummæli fyrrverandi efnahags- og viðskiptaráðherra sýna svo ekki verður um villst þann hug sem stjórnvöld bera til heimila, fyrirtækja og einstaklinga.

Já, íslensk stjórnvöld fengu kaldan hroll þegar dómur Hæstaréttar var kveðinn upp í júní 2010 um ólögmæti gengistryggðu lánanna, stjórnvöldum hugnaðist það alls ekki að fjármálafyrirtækjum væri gert að fara að lögum og skila almenningi þýfinu til baka. 

Hugsið ykkur þessi ummæli fyrrverandi  efnahags- og viðskiptaráðherra frá því í júní 2010 þar sem ráðherrann segir það fráleita niðurstöðu að hinir erlendu vextir standi og að ríkisstjórnin þurfi auðvitað að haga sér á ábyrgan hátt og koma í veg fyrir að slík niðurstaða ógni fjármálastöðugleika. 

Það er orðið morgunljóst að stjórnvöld hugsuðu bara um eitt, að slá skjaldborg um fjármálafyrirtækin og erlenda vogunarsjóði en skuldsettri alþýðu mátti fórna á altari ólaga sem sett voru á til að reyna að koma í veg fyrir fjárhagslegt tjón fjármálastofnanna og erlendra vogunarsjóða. Svo vilja þessi stjórnvöld kenna sig við félagshyggju, réttlæti og jöfnuð. Það er einnig morgunljóst að áðurnefnd ummæli ráðherrans sanna svo ekki verður um villst um hvílík öfugmæli það eru að kenna sig við félagshyggju, réttlæti og jöfnuð.

Það ofbeldi sem íslensk heimili hafa mátt þola af hálfu stjórnvalda á sér vart hliðstæðu því það liggur fyrir að fjölmargir lögspekingar og aðrir aðilar sem komu á fund Alþingis vöruðu í umsögnum sínum eindregið við því að umrædd lög Árna Páls stæðust alls ekki lög. Þrátt fyrir þessar aðvaranir voru Árna Páls lögin sett á. Það er bæði nöturlegt og dapurlegt til þess að vita að það hefur aldrei staðið til hjá stjórnvöldum að slá skjaldborg um heimilin eins og þessi upprifjun sýnir svo ekki verður um villst.  

Enginn ber ábyrgð

Formaður Verkalýðsfelags Akraness spyr sig, hvernig í ósköpunum stendur á því að Seðlabankinn og Fjármálaeftirlitið sem komu með leiðbeinandi tilmæli um að vextir Seðlabankans skyldu gilda afturvirkt skuli komast upp með að bera ekki nokkra einustu ábyrgð á þessum tilmælum sínum, tilmælum sem voru algjörlega byggð á sandi. Formaðurinn spyr sig einnig hvernig má það vera að stjórnvöld og Alþingi setji lög á þrátt fyrir að allir færustu lögspekingar landsins hafi bent á að Árna Páls lögin stæðust ekki nokkra skoðun og væru ólögleg eins og hæstiréttur hefur nú margsýnt fram á.

Að lokum telur formaður að almenningur þurfi að rísa upp núna og berjast með kjafti og klóm gegn því ofbeldi sem Lýsing er nú að sýna sínum viðskiptavinum því það virðist vera orðið fullreynt að stjórnvöld ætla sér að láta þetta mál átölulaust þrátt fyrir að bera alla ábyrgð á því hvernig það hefur þróast. Því segir formaður, hingað og ekki lengra og með samstöðu getum við brotið þetta ofbeldi Lýsingar á bak aftur.

Þingi Alþýðusambands Íslands lauk á föstudaginn en það hafði staðið yfir frá miðvikudegi. Það er skemmst frá því að segja að þetta var átakaþing enda lagði Verkalýðsfélag Akraness fram þrjár tillögur og ályktanir fyrir þingið og það er einnig skemmst frá því að segja að engin þeirra hlaut brautargengi. Fyrsta tillagan laut að lagabreytingum ASÍ sem var fólgin í því að forseti sambandsins yrði kjörinn í allsherjar atkvæðagreiðslu á meðal allra félagsmanna ASÍ en ekki inni á þingum sambandsins eins og nú væri. Formaður VLFA gerði grein fyrir þessari tillögu og benti meðal annars á þá miklu lýðræðisvakningu sem væri að eiga sér stað í íslensku samfélagi þar sem krafan væri skýr um að auka beint lýðræði á öllum sviðum. En því miður þá voru þónokkrir forystumenn innan Alþýðusambandsins sem töluðu þessa tillögu niður sem varð þess valdandi að hún fékk ekki hljómgrunn eins og áður hefur komið fram. Það er með ólíkindum að þessi tillaga hafi verið felld í ljósi þeirrar staðreyndar að Capacent Gallup gerði könnun fyrir VLFA fyrir rúmri viku síðan þar sem vilji fólks var afgerandi en 88% þeirra sem tóku afstöðu til spurningarinnar vildu að forseti sambandsins yrði kjörinn í allsherjar atkvæðagreiðslu. Enn og aftur sést með afgerandi hætti sú djúpa gjá sem er á milli hins almenna félagsmanns innan ASÍ og forystu sambandsins.

Stjórn og trúnaðarráð Verkalýðsfélags Akraness lagði einnig fram tillögu er laut að lífeyrismálum og gekk sú tillaga út á það að fyrirhuguð hækkun á iðgjöldum í lífeyrissjóð úr 12 í 15,5% renni frekar í séreign starfsmanna heldur en í samtrygginguna en formaður færði gríðarlega sterk rök fyrir því að slíkt væri heppilegra fyrir hinn almenna launamann. Formaður rakti þá grafalvarlegu stöðu sem er í lífeyrissjóðskerfinu og einnig sýndi hann fram á það með afgerandi hætti að það loforð sem forysta ASÍ hefur haldið á lofti um að verið sé að jafna réttiindi við opinbera starfsmenn með því að hækka iðgjaldið um 3,5% standist ekki eina einustu skoðun og sé algjör blekkingarleikur gagnvart íslensku launafólki. Enda gekk formaður hart að forseta Alþýðusambandsins hvað þetta varðar og kom í ljós í nefndarstarfinu að forsetinn viðurkenndi að með því að hækka framlagið upp í 15,5% væri ekki verið að jafna lífeyrisréttindi. Formaður fór yfir það með þingfulltrúum að samkvæmt skýrslu fjármálaeftirlitsins væri búið að skerða réttindi sjóðsfélaga innan ASÍ um 130 milljarða frá hruni sem er 14 milljörðum meira heldur en heildar niðurskurður íslenska ríkisins frá sama tímabili. Já takið eftir, íslenska ríkið er búið að skera niður í heilbrigðiskerfinu, menntakerfinu, löggæslunni og víðar um 116 milljarða en réttindi sjóðsfélaga innan ASÍ eru búin að skerðast um 130 milljarða. Formaður benti líka á það að tryggingafræðileg staða lífeyrissjóða innan ASÍ væri neikvæð um 119 milljarða og á þeirri forsendu væri það lágmark að stjórnendur sjóðanna sýndu fram á sjálfbærni kerfisins áður en þeir færu að krefjast þess að launafólk setti meira inn í þessa hít. Því miður fékk þessi tillaga ekki heldur brautargengi enda lögðust áhrifamenn innan verkalýðshreyfingarinnar hart gegn henni.

Þriðja tillagan sem stjórn og trúnaðarráð VLFA lagði fram var um afnám verðtryggingarinnar en eins og fram hefur komið í fjölmiðlum þá sýna allar skoðanakannanir að almenningur hér á landi vill að verðtryggingin verði afnumin í eitt skipti fyrir öll og hafa þær skoðanakannanir sýnt allt að 80% séu því fylgjandi. Formaður rakti hvernig verðtryggingin hefur leikið skuldsett heimili en frá 1. janúar 2008 hafa verðtryggðar skuldir heimilanna hækkað um 400 milljarða bara vegna verðtryggingarinnar þar sem hún hefur farið eins og skýstrókur um íslensk heimili, sogað allan eignarhlut í burtu og fært hann yfir til bankanna, erlendra vogunarsjóða og þeirra sem eiga fjármagnið í þessu landi. En varðmenn verðtryggingarinar, forseti Alþýðusambands Íslands og hans helstu bandamenn leggjast alfarið gegn því að verðtryggingin verði afnumin og tekin verði staða með almenningi og á þeirri forsendu var þessi tillaga felld, reyndar naumlega, sem er miður.

Þetta þing sýnir svo ekki verður um villst það sem fram kom í rannsóknarskýrslu Alþingis að eitt af aðalvandamálum íslensks samfélags væri hjarðhegðun og foringjaræði enda er það óskiljanlegt að afgreiðslur inni á þessu þingi séu ekki í neinu samræmi við það sem er að gerast á meðal hins almenna félagsmanns innan ASÍ, svokallaðrar grasrótar. Það er mat formanns að hafi gjáin á milli hins almenna félagsmanns innan ASÍ og forystunnar verið djúp fyrir þetta þing þá er hún orðin að hyldýpi eftir þingið.