Um síðustu helgi var brotist inn í bústað félagsins í Hraunborgum og þaðan stolið sjónvarpi. Skrifstofu félagsins er einnig kunnugt um að óprúttnir aðilar hafi farið inn í annan bústað á svæðinu í sömu erindagjörðum.

Það er sorglegt til þess að vita að til sé fólk sem stundar slík skemmdarverk í friðsælum sumarhúsabyggðum, og fær það af sér að vinna svona tjón á eigum grandalauss fólks. Málið hefur að sjálfsögðu verið kært til lögreglunnar á Selfossi sem fer með rannsókn þess.

Formaður félagsins hefur verið að skoða tryggingafræðilega stöðu allra lífeyrissjóða á landinu samkvæmt rannsóknarskýrslunni sem gerð var á dögunum. Í þeirri samantekt kemur fram  að lífeyrissjóðina vantar tæpa 742 milljarða til að geta staðið við sínar skuldbindingar. Tryggingafræðileg úttekt á sjóðunum er framkvæmd á hverju ári og eru annars vegar reiknaðar út áfallnar skuldbindingar sjóðanna miðað við áunninn rétt sjóðsfélaga og hins vegar heildarskuldbindingar miðað við að virkir sjóðsfélagar greiði áfram iðgjöld til sjóðsins þar til þeir hefja töku lífeyrisins. Og í þessum tryggingafræðilegu úttektum er jafnan miðað við að ávöxtun sjóðanna á næstu áratugum verði 3,5% umfram hækkun vísitölu neysluverðs. Rétt er hins vegar að vekja sérstaka athygli á að meðalraunávöxtun lífeyrissjóða innan ASÍ síðustu 10 ára er 0,9%. Þannig að það vantar 2,6% upp á að 3,5% markmiðið náist. Það er ekki hægt að segja að þetta sé glæsilegur árangur hjá þessum snillingum. Það er líka rétt að geta þess að þessum 480 milljörðum sem lífeyrissjóðskerfið tapaði þá töpuðu lífeyrissjóðirnir innan ASÍ rúmum 273 milljörðum og margt bendir til þess að ekki nokkur maður ætli að axla ábyrgð á þessu miskunnarlausa tapi.

Það er með ólíkindum að menn skuli síðan tala um að þetta sé eitt af bestu lífeyriskerfum í heimi í ljósi þeirrar bláköldu staðreyndar að kerfið vantar eins og áður sagði uppundir 742 milljarða til að geta staðið við sínar skuldbindingar samkvæmt hinum áðurnefndu tryggingafræðilegu úttektum.

Þeir níu lífeyrissjóðir sem tilheyra Alþýðusambandi Íslands eru með neikvæða tryggingastöðu sem nemur tæpum 200 milljörðum króna og morgunljóst að ef staða sjóðanna mun ekki taka stökkbreytingum þá mun koma til umtalsverðra skerðinga á lífeyri launafólks.

Öðru máli gegnir um skelfilega stöðu lífeyrissjóðs opinberra starfsmanna, LSR, en sá sjóður er með bakábyrgð ríkisins á B deild sjóðsins og sjóð hjúkrunarfræðinga. En neikvæð staða LSR samkvæmt skýrslunni frá árinu 2009 er um 444 milljarðar. Það morgunljóst að það muni koma í hlut skattgreiðenda að sjá til þess að hægt verði að standa við þær skuldbindingar sem fram koma hjá lífeyrissjóði opinberra starfsmanna.  Rétt er að vekja athygli á því að Lífeyrissjóður LSR tapaði 100 milljörðum í hruninu, en þessir menn sem þar stjórna telja sig ekki bera neina ábyrgð á slíku ofurtapi enda verður þessu tapi væntanlega varpað miskunnarlaust yfir á íslenska skattgreiðendur.

Það sama gildir um lífeyrissjóði starfsmanna sveitarfélaga sem eru með bakábyrgð með sambærilegum hætti og B deild opinberra starfsmanna hjá ríkinu er með, en neikvæð tryggingafræðileg staða þessara sjóða nemur tæpum 50 milljörðum króna. Það eru ekkert ýkja mörg ár þar til fer að reyna á bakábyrgð sveitarfélaganna og meðal annars er neikvæð staða á lífeyrissjóði starfsmanna Akraneskaupstaðar tæpir 4,5 milljarðar og sagt er í skýrslunni að það muni reyna á bakábyrgðina á árinu 2026. Með öðrum orðum, þá mun það koma í hlut skattgreiðenda í þessum sveitarfélögum að standa við skuldbindingar þessara sjóða.

Mat formanns er einfalt. Þetta kerfi er nánast að hruni komið í ljósi þeirrar bláköldu staðreyndar að það vantar uppundir 750 milljarða inn í kerfið til að það geti staðið við sínar skuldbindingar og það er nöturlegt til þess að vita að umtalsverðar líkur eru á að til skerðinga komi hjá lífeyrisþegum á hinum almenna vinnumarkaði á sama tíma og skattgreiðendur munu þurfa að baktryggja þann 500 milljarða halla sem er hjá ríki og lífeyrissjóði starfsmanna sveitarfélaga. En rétt er að geta þess að þessum lífeyrissjóðum starfsmanna sveitarfélaga var lokað fyrir nýjum sjóðsfélögum árið 1998.

Það verður að endurskoða þetta kerfi algjörlega frá grunni í ljósi þessara staðreynda og það verður að vera hlutverk Alþingis Íslendinga að fara ofan í kerfið, rannsaka það ofan í kjölinn og koma með vitrænar úrbætur með hagsmuni allra lífeyrisþega að leiðarljósi en ekki fárra eins og kerfið er uppbyggt núna.  Einnig þarf að skoða og koma með úrbætur á því miskunnalausa óréttlæti sem ríkir varðandi tekjutengingar á milli Tryggingastofnunar og greiðslna út úr lífeyrissjóðunum en eins og staðan er núna er sáralítill ávinningur fyrir sjóðsfélaga að greiða inn í sjóðina. Enda skerðir Tryggingastofnun krónu á móti krónu greiðslu sem kemur út frá lífeyrissjóði upp að 70 þúsund krónum á mánuði. Á þessum forsendum verður Alþingi að standa við fyrri samþykkt sína sem samþykkt var 63-0 um að hefja rannsókn á lífeyrissjóðunum og koma með tillögur að úrlausn til hagsbóta fyrir alla landsmenn.

Það er ekki boðlegt að hlusta á þann málflutning forsvarsmanna lífeyrissjóðanna sem keppast nú við að segja að læra verði af því sem miður fór og í raun og veru sé kerfið mjög gott og hafi staðið þessi áföll af sér. Það liggur fyrir að það er umtalsverð froða ennþá í kerfinu og nægir að nefna í því samhengi að erlendar eignir lífeyrissjóðanna tvöfölduðust vegna falls íslensku krónunnar og á þeirri forsendu verða menn að búa sig undir það að þegar og ef krónan styrkist munu erlendu eignirnar rýrna umtalsvert. Það er einnig rétt að rifja upp að lífeyrissjóðirnir tóku þátt í skuldabréfaútboði á Símanum upp á 15 milljarða sem er bókfært núna í tæpum 24 milljörðum og kemur á gjalddaga á árinu 2014, en það eru ekki miklar líkur á að lífeyrissjóðirnir muni fá greiðslu miðað við stöðu Símans í dag. Einnig liggur fyrir að gjaldmiðlavarnarsamningarnir eru óuppgerðir, eins og fram kemur í skýrslunni, upp á tugi milljarða króna. Bara hjá Lífeyrissjóði Festu eru hér hagsmunir upp á rúman 2,1 milljarð að ræða sem ekki liggur fyrir hvort tapist eða ekki.

Það er óhætt að segja að félagsmönnum innan Verkalýðsfélags Akraness hafi verið verulega brugðið þegar rannsóknarskýrsla um lífeyrissjóðina  kom út í síðustu viku (Festa er í 10. kafla, bls. 81). En flestir félagsmenn Verkalýðsfélags Akraness greiða í lífeyrissjóð Festu en þar nam heildartap sjóðsins tæpum 20 milljörðum og getur hins vegar aukist um tæpa 2,2 milljarða til viðbótar ef gjaldmiðlavarnarsamningar verða gerðir upp á þeim forsendum sem bankarnir vilja að gert verði. En þá fer tapið upp í tæpa 22 milljarða króna.

Samkvæmt rannsóknarskýrslunni þá voru eignir lífeyrissjóðs Festu rúmir 55 milljarðar í lok árs 2007 þannig að 20 milljarða tap samsvarar því að um 36% af eignum sjóðsins hafi tapast í kjölfar hrunsins. Þetta er að mati margra sjóðsfélaga algjörlega óásættanlegt og ríkir reiði á meðal margra sjóðsfélaga hvernig sjóðirnir hafa verið leiknir á undanförnum árum. 

Það er ótrúlegt til þess að vita að ávöxtun lífeyrissjóðanna almennt hefur verið skelfileg og sem dæmi þá liggur fyrir samkvæmt töflu sem er hér að neðan að meðalávöxtun lífeyrissjóðs Festu síðustu 5 ár er neikvæð sem nemur 1,1% en sé skoðað meðaltal síðustu 10 ára þá er ávöxtunin einungis 0,1%. Þetta er árangur sem er ekki undir nokkrum kringumstæðum hægt að sætta sig við. En það er rétt að geta þess að sambærileg staða er nánast í öllum lífeyrissjóðum á landinu. Á þeirri forsendu hefur formaður félagsins sagt á opinberum vettvangi að það sé full ástæða fyrir þá sem bera ábyrgð á þessu skefjalausa tapi að þeir sæti fullri ábyrgð og segi starfi sínu lausu.

Það liggur einnig fyrir samkvæmt rannsóknarskýrslunni að heildarskuldbindingar lífeyrissjóðs Festu eru neikvæðar sem nemur tæpum 13 milljörðum eða með öðrum orðum eignir umfram skuldbindingar eru neikvæðar um 9,9%. Formaður hefur verið að skoða alla sjóði sem tilheyra Alþýðusambandi Íslands á hinum almenna vinnumarkaði og lítur staðan þannig út að þessum 9 sjóðum sem tilheyra ASÍ vantar tæpa 200 milljarða til að geta staðið við sínar skuldbindingar. Sjá töflu varðandi Festu hér að neðan.

Það verður innan skamms fundur þar sem forstjóri lífeyrissjóðs Festu mun gera stjórn og trúnaðarráði félagsins grein fyrir þessari skelfilegu stöðu sem upp er komin í sjóði sem félagsmenn Verkalýðsfélags Akraness tilheyra. En eins og áður sagði þá er þetta eitthvað sem hinn almenni sjóðsfélagi getur ekki undir nokkrum kringumstæðum sætt sig við enda hefur félagið margoft gagnrýnt ýmislegt er lítur að lífeyrissjóðunum, meðal annars stjórnarkjör í sjóðunum en félagið hefur lagt fram tillögu á ársfundi ASÍ 2009 um algjöra uppstokkun við stjórnarval þar sem sjóðsfélagarnir sjálfir myndu kjósa alla stjórnarmenn í sjóðina. En á óskiljanlegan hátt var þessi tillaga felld á ársfundinum með 80% atkvæða. Það þarf algjöra uppstokkun á þessu kerfi og því er mikilvægt að Alþingi Íslendinga fari í óháða rannsókn á sjóðunum, skoði meðal annars fjárfestingar og tengsl atvinnulífsins og verkalýðshreyfingarinnar við hinar ýmsu fjárfestingar og komi með tillögur að úrbótum með hagsmuni sjóðsfélaga að leiðarljósi. Það liggur fyrir núna að ávinningur sjóðsfélaga af því að greiða í lífeyrissjóð er sáralítill sökum tekjutengingar við Tryggingastofnun og þetta er eitt af því sem klárlega þarf að skoða og koma með úrbætur á enda var það ekki hlutverk lífeyrissjóðanna að þurrka út greiðslur frá Tryggingastofnun.

Verkalýðsfélag Akraness vill minna félagsmenn sína sem starfa hjá Akraneskaupstað á réttindi sín er lúta að vinnu-, hlífðar- og einkennisfötum. Samkvæmt kjarasamningi eiga hinir ýmsu aðilar sem starfa hjá bæjarfélaginu rétt á fatnaði þeim að kostnaðarlausu. Sem dæmi þá eiga starfsmenn sem starfa á leikskólum rétt á buxum, skyrtu eða íþróttagalla ásamt bol og einnig ef um útivinnu er að ræða, kulda- og regngalla. Einnig eiga starfsmenn í íþróttamannvirkjum og sundlaugum Akraneskaupstaðar rétt á fríum fatnaði, buxum, skyrtu eða íþróttagalla ásamt bol sem og að klossar og stígvél séu til staðar fyrir óþrifaleg störf og kulda- og regngalla ef um útivinnu er að ræða.

Einnig er rétt að vekja athygli á réttindum þeirra sem starfa við heimilishjálp. Þeir eiga rétt á vinnusloppi, buxum, skyrtu eða bol og svona mætti í raun og veru lengi telja varðandi hina ýmsu hópa sem starfa á vegum sveitarfélagsins. Á þeirri forsendu er gríðarlega mikilvægt fyrir starfsmenn eins og áður sagði að kynna sér vel og rækilega þau réttindi sem í boði eru samkvæmt kjarasamningi en umræddar greinar varðandi fatnað eru í grein 8.2. í kjarasamningi Verkalýðsfélags Akraness við launanefnd sveitarfélaga. Réttindi til fatakaupa endurnýjast einu sinni á ári.