Það kom formanni félagsins ekki á óvart að umræða um málefni erlends vinnuafls skyldi blossa upp í íslensku samfélagi eins gerðist í síðustu viku.  Reyndar vekur það furðu hjá formanni félagsins hvernig einstaka aðilar í þjóðfélaginu hafa brugðist illa við þeirri umræðu sem lýtur að erlendu vinnuafli.   Þessir sömu aðilar hafa talað um að verið sé að ala á kynþáttafordómum og ótta í garðs erlends vinnuafls með þeirri umræðu sem átt hefur sér stað að undaförnu. 

Umræðan um erlent vinnuafl á ekki að snúast um trúarbrögð eða litarhátt fólks.  Umræðan á að snúast um íslenskan vinnumarkað og hvaða áhrif og afleiðingar óheftur innflutningur á erlendu vinnuafli hefur á launakjör íslenskra launþega.  Einnig á umræðan að snúast um hvernig hægt er að koma í veg fyrir að óprúttnir atvinnurekendur misbjóði erlendu verkafólki bæði hvað varðar aðbúnað sem og önnur starfskjör.

Ætla þingmenn og aðrir stjórnmálamenn að halda því fram að óheftur innflutningur á ódýru vinnuafli frá Austur - Evrópu hafi ekki slæm áhrif á það markaðslaunakerfi sem hefur verið við lýði hér á landi á undanförnum árum og áratugum?

Er óeðlilegt að íslenskir launþegar hafi áhyggjur af sinni afkomu þegar tekið er tillit til þess að um 10 þúsund erlendir starfsmenn hafa komið inn á íslenskan vinnumarkað og það bara í ár?  Það er vitað að stórhluti þeirra erlendu starfsmanna sem hingað koma til starfa eru settir á berstrípaða lágmarkstaxta, en ekki á þau markaðslaun sem gilda á viðkomandi starfssvæði.   Þessu til viðbótar er verið að þverbrjóta á réttindum erlends verkafólks bæði hvað varðar aðbúnað og önnur starfskjör og þau brot eiga sér stað um land allt, eins og margoft hefur komið fram hjá stéttarfélögunum og fjallað hefur verið um á Alþingi.

Hvað sagði ekki Atli Gíslason þingmaður VG í ræðu á Alþingi þar sem fjallað var um atvinnu og búsettu launafólks frá EES?

"Ég vil nefna dæmi um verkamannahóp sem var að vinna í Reykjavík með 400 kr. jafnaðarkaup á tímann, vann 16 tíma á sólarhring, klæðalítill og aðbúnaðurinn allur í skötulíki.

Ég hitti þessa útendinga næstum á hverjum degi, veit nákvæmlega hver staða þeirra er, tel fram fyrir þá og sinni þeim á alla kanta.  Ég þoli ekki að sjá Pólskan verkamann vinnandi  á Seltjarnarnesi í 15 stiga gaddi fyrir 400 kr. á tímann og búa svo í gámi.  Það þarf ekkert að kanna eða rannsaka".

Það eru svona dæmi sem verkalýðhreyfing er búin að vera að benda á allt síðasta ár.  Það eru brot af þessu tagi sem eru að gjaldfella launakjör hjá íslenskum launþegum og sérstaklega hjá verkafólki. 

Að sjálfsögðu hefur óheftur innflutningur á ódýru vinnuafli slæm áhrif á launakjör íslenskra verkamanna.  Hvað sagði ekki Guðmundur Þ Jónsson varaformaður Eflingar í viðtali við Fréttablaðið 3. apríl sl.   Laun erlendra verkamanna í byggingariðnaði hafa lækkað um 30% að undaförnu.  Einnig kom fram í viðtalinu að laun íslenskra byggingaverkamanna væru byrjuð að lækka. 

Hvað sagði Steingrímur J Sigfússon þingmaður Vinstri-grænna í ræðu á Alþingi þar sem fjallað var um atvinnu og búsettu launafólks frá EES?

 "Það vita t.d allir að laun ófaglærða verkamanna eru á hraðri niðurleið, líka Íslendinga, vegna þess að þeir eru pressaðir niður á sömu kjör og hægt er að flytja inn Pólverja eða Eystrasaltsbúa á.  Fróðir menn segja mér að tímakaupið hafi jafnvel lækkað um 250-300 kr. á einu ári"

Formaður VLFA óttast að íslenskir verkamenn og iðnaðarmenn séu byrjaðir að missa störf sín vegna þess hve aðgengi atvinnurekenda að ódýru erlendu vinnuafli er orðið auðvelt.

Nánast öll verkalýðshreyfingin benti í sínum ályktunum á að óheftur innflutningur á ódýru vinnuafli myndi grafa undan því markaðslaunakerfi sem hér hefur verið við lýði og um leið gjaldfella launakjör hjá íslenskum launþegum.  

Hvað mun gerast þegar samdráttur verður á íslenskum vinnumarkaði? Verða það íslenskir verkamenn sem starfa á hefðbundnum markaðslaunum sem munu fyrstir missa atvinnuna eða verða það erlendir starfsmenn sem sætta sig við að starfa á berstrípuðum lágmarkstöxtum og jafnvel vel undir þeim?  Formaður Verkalýðsfélags Akraness hræðist að það verði íslenskt verkafólk sem verði undir í þeirri baráttu. 

Þetta er  ástæðan fyrir því að 70% þjóðarinnar vill að innflutningi á erlendu vinnuafli verði stjórnað með einum eða öðrum hætti. 

Formaður félagsins spyr, eru íslenskir launþegar að ala á kynþáttafordómum með því að hafa áhyggjur launakjörum sínum og jafnvel störfum sínum, í kjölfar þeirrar sprengingar sem orðið hefur á erlendu vinnuafli hingað til lands?

Í Morgunblaðinu í gær er haft eftir framkvæmdastjóra Alþýðusambands Íslands, Gylfa Arnbjörnsyni, að ASÍ og SA  hafi sameiginlega stutt það að takmarkanir á frjálsri för launafólks frá EES yrðu afnumdar frá 1. maí sl.

Formaður Verkalýðsfélags Akraness lýsir yfir undrun sinni á því að ASÍ skuli hafa stutt það að takmörkunum á frjálsri för launafólks frá ríkjum EES yrði aflétt.  Sú undrun byggist á því að fjöldi stéttarfélaga varaði stórlega við því að takmörkunum yrði afétt.  Reyndar áttar formaður VLFA sig ekki alveg á því hver afstaða ASÍ var í þessu máli.  Í fréttum 20. apríl 2006 er haft orðrétt eftir Halldóri Grönvold:  

"Halldór Grönvold, aðstoðarframkvæmdastjóri ASÍ, segir það hreint og skýrt að stjórnvöld hefðu átt að nýta heimild til að fresta gildistöku þessara laga svo að það mætti undirbúa þetta mál betur"

Ef fréttin er rétt er greinilegt að aðstoðarframkvæmdastjóri ASÍ og framkvæmdastjórinn eru ekki að tala sama máli.

En skoðum hvaða stéttarfélög vöruðu við því að takmörkunum yrði aflétt. Þau voru eftirfarandi: Verkalýðsfélag Akraness, Verkalýðsfélag Húsavíkur, Verkalýðsfélag Borgarness, Verkalýðsfélag Vestfirðinga, AFL – Starfsgreinafélag Austurlands, Félag járniðnaðarmanna, Efling - Stéttarfélag, Fulltrúaráð verkalýðsfélaganna, BSRB, Bandalag háskólamanna, Kennarasamband Íslands, Iðnnemasamband Íslands og Landssamband Samiðnar. 

Í ljósi þess að öll þessi stéttarfélög vöruðu við því að takmörkunum yrði aflétt þá spyr formaður Verkalýðsfélag Akraness hvernig í ósköpunum hægt sé að segja að sátt hafi verið á milli aðila vinnumarkaðarins um að aflétta takmörkunum á frjálsri för launafólks frá hinum nýju ríkum EES eins og haldið hefur verið fram. Það verður að segjast alveg eins og er að vinnubrögð ASÍ eru stórfurðuleg í ljósi þess að fjöldi aðildarfélaga ASÍ varaði stórlega við því að takmörkunum yrði aflétt og spurning er hvaða heimild ASÍ hafði til að styðja þennan gjörning þvert á vilja fjölda aðildarfélaga sinna.

En skoðum vegna hvers stéttarfélögin voru á móti því að takmörkunum yrði aflétt og eru hér að neðan bútar úr ályktum frá hinum ýmsu félögum.

Ályktun frá aðalfundi Verkalýðsfélags Akraness 

"Aðalfundurinn telur að því markaðslaunakerfi sem viðgengist hefur á íslenskum vinnumarkaði á liðnum árum og áratugum sé stórlega ógnað ef það frumvarp sem nú liggur fyrir Alþingi fer í gegn óbreytt.

Aðalfundur telur það einnig óskiljanlegt af hverju verið er að skerða eftirlitshlutverk stéttarfélaganna með erlendu vinnuafli eins og fram kemur í fyrirliggjandi frumvarpi félagsmálaráðherra. Ljóst er að á stéttarfélögum hvílir rík skylda til að tryggja að á félagssvæði þeirra sé unnið samkvæmt íslenskum lögum og kjarasamningum og hafa stéttarfélögin þar víðtækra hagsmuna að gæta"

Fjölmennur félagsfundur Eflingar-stéttarfélags samþykkti eftirfarandi ályktun 27. maí sl.

"Fundurinn lýsir miklum vonbrigðum með að eftir óvandaðan undirbúning af hálfu stjórnvalda á nú að keyra þetta stórmál í gegnum þingið á örfáum dögum.  Efling-stéttarfélag hefur ítrekað bent á nauðsyn þess að stéttarfélögunum sé áfram gert kleyft að fylgjast með beinum hætti með ráðningarkjörum útlendinga hjá fyrirtækjum hér á landi. Nýleg dæmi sýna að til eru atvinnurekendur sem þverbrjóta hér lög og kjarasamninga á vinnumarkaði. Frjálst flæði vinnuafls við þessar aðstæður mun hafa þau áhrif að þrýsta kjörum og réttindum launafólks á vinnumarkaði niður á við."

Ályktun frá Verkalýðsfélagi Borgarness

"Fundurinn bendir á að íslensk stjórnvöld eru illa í stakk búin til að taka á vandamálum sem án vafa mun fylgja þessari opnun nú. Aukið flæði launafólks frá láglaunasvæðum Austur-Evrópu kemur einnig til með að lækka markaðslaun í landinu og grafa undan íslensku velferðarkerfi."

Ályktun frá Verkalýðfélagi Húsavíkur

"Verkalýðsfélag Húsavíkur gerir alvarlegar athugasemdir við að innlendur vinnumarkaður verði opnaður 1. maí fyrir milljónum íbúa átta þjóða í Austur Evrópu. Verkalýðsfélag Húsavíkur telur íslenskan vinnumarkað ekki tilbúinn til að taka við auknu flæði launafólks 1. maí. Þess vegna telur félagið eðlilegt að fresta gildistöku reglnanna um nokkur ár og tíminn notaður til að setja skýrar reglur sem kveði á um ábyrgð."

 
Ályktun AFLs – Starfsgreinafélags Austurlands

Ársfundur trúnaðarmanna AFLs – Starfsgreinafélags Austurlands skorar á stjórnvöld að fresta gildistöku reglna um frjálst flæði launafólks frá nýjum aðildarríkjum EB um allt að 3 ár. Fundurinn bendir á að reynslan hefur sýnt að íslensk löggjöf er ekki tilbúin til að taka á málum sem upp hafa komið og í ljósi mikillar þenslu er hætt við að aukið, eftirlitslaust, flæði launafólks frá láglaunasvæðum Austur Evrópu, myndi grafa undan grundvallaratriðum velferðarkerfisins.

1.maí ávarp Fulltrúaráðs verkalýðsfélaganna, BSRB, Bandalags háskólamanna, Kennarasambands Íslands og Iðnnemasambands Íslands.

Opnun vinnumarkaðar

Verkalýðssamtökin og atvinnurekendur hafa deilt hart um hvort við erum að keyra hjól atvinnulífsins of hratt með erlendu vinnuafli með ófyrirséðum afleiðingum. Mörg rök hníga að því að ekki hafi verið farið nógu varlega. Sú ákvörðun íslenskra stjórnvalda að nýta ekki aukinn aðlögunarfrest gagnvart nýjum löndum Evrópusambandsins orkar mjög tvímælis. Hún ein og sér getur þýtt það að mun erfiðara verði að fylgjast með launakjörum útlendinga hér á landi. Að stjórnvöld skuli ekki hafa fyrirvara gagnvart eftirliti með notendafyrirtækjum og þjónustusamningum býður hættunni heim. Opinn vinnumarkaður veldur því að erfiðara er að standa vörð um réttindi og kjör launafólks. Það er staðreynd að nokkur hópur atvinnurekenda notar tækifærið til að brjóta á réttindum launafólks. Í skjóli leyndar þrífast mannréttindabrotin. Áhrifin eru þegar farin

að segja til sín með lækkandi launum í vissum atvinnugreinum. Gegn því verður barist með oddi og egg.

 Frétt sem birtist í fréttablaði Félags iðn- og tæknigreina í apríl 2006

" Eins og fram hefur komið í fréttum mun félagsmálaráðherra opna á frjálsa för launafólks sem kemur frá nýjustu aðildarríkjum Evrópusambandsins þann 1. maí n.k. Ljóst er að ekki náðist fram nema hluti þeirra krafna sem verkalýðshreyfingin setti fram og því líklegt að erfiðir tímar sér framundan. Mjög erfitt verður að hafa eftirlit með innflutningi á vinnuafli og sérstaklega bagalegt að verkkaupendum sé ekki gert skylt að ganga úr skugga um að verktakar fari að íslenskum lögum og reglum á vinnumarkaði. Hætt er við mikilli óánægju og jafnvel árekstrum ef þrengir að á íslenskum vinnumarkaði og ljóst að erfitt verður að verja þau launakjör sem menn hafa náð umfram kjarasamninga.

Félag iðn- og tæknigreina lagði mikla áherslu á að ASÍ legðist gegn frumvarpinu ef ekki næðist að tryggja að áherslur verkalýðshreyfingarinnar næðu fram að ganga."

Þessu til viðbótar sendu nokkur stéttarfélög umsagnir til félagsmálanefndar Alþingis Þar sem þau vöruðu eindregið við því að takmörkunum yrði aflétt.  Eins og hefur komið fram er óskiljanlegt að ASÍ skuli hafa studd það að takmörkunum yrði aflétt í ljósi þeirra staðreynda að fjöldi stéttarfélaga varaði við því að takmörkunum yrði aflétt.

Magnús Stefánsson félagsmálaráðherra tilkynnti á Alþingi í dag að ríkisstjórnin hefði ákveðið að nýta sér undanþágur frá frjálsu flæði vinnuafls um næstu áramót þegar Rúmenía og Búlgaría ganga í Evrópusambandið.

Að öllu óbreyttum hefðu ríkisborgarar þessara landa átt að fá frjálsan aðgang að vinnumarkaði Íslands í gegnum EES en ríkisstjórnin nýtir sér undanþágu frá því sem er til tveggja ára og því verður frjálst flæði vinnuafls frá Búlgaríu og Rúmeníu ekki heimilað fyrr en í fyrsta lagi 1. janúar 2009.

 Ráðherra lét ummælin falla í utandagskrárumræðu um fjölgun útlendinga á Íslandi sem Magnús Þór Hafsteinsson, varaformaður Frjálslynda flokksins, hóf. Íslensk stjórnvöld nýttu sér sams konar undanþágu fyrir tveimur árum þegar tíu ný ríki gengu í Evrópusambandið en opnað var fyrir flæði vinnuafls frá þeim löndum þann 1. maí síðastliðinn.

Það er mat formanns félagsins að sú umræða sem nú er í gangi um málefni erlends vinnuafls er að skila árangri.  Það var mjög mikilvægt að íslensk stjórnvöld skyldu bera gæfu til þess að nýta þær heimildir sem takmarka frjálsa för launafólks frá Búlgaríu og Rúmeníu og það þvert á vilja Samtaka atvinnulífsins.

Í vor ritaði formaður Verkalýðsfélags Akraness hér á heimasíðu félagsins að það væri svartur dagur hjá íslenskum launþegum þegar Alþingi Íslendinga samþykkti að afnema takmarkanir á frjálsri för launafólks frá hinum nýju ríkum EES.  Einnig ritaði formaður félagsins að það væri köld vatnsgusa sem íslenskir launþegar fengu frá Alþingi Íslendinga og það á sjálfan baráttudag launafólks 1. maí, en þá tóku lögin gildi.

Verkalýðsfélag Akraness varaði stórlega við því að takmörkunum yrði aflétt og gerði það m.a. í umsögn til félagmálanefndar Alþingis. Á það var því miður ekki hlustað.   Einnig bárust varnaðarorð frá stéttarfélögum vítt og breitt um landið um að aflétta ekki takmörkunum á frjálsri för launafólks frá ríkjum EES. Halda alþingismenn að stéttarfélögin hafa verið að vara við frjálsri för launafólks frá ríkjum EES að ástæðulausu?  Nei, aldeilis ekki. Stéttarfélögin sáu einfaldlega í hvað stefndi og áhyggjur stéttarfélagana hafa því miður ræst að langstærstum hluta.

Hvað var það sem Verkalýðsfélag Akraness hræddist við að takmörkunum yrði aflétt?  Jú, það var fyrst og fremst það að því markaðslaunakerfi sem við höfum haft hér við lýði undanfarin ár yrði stórlega ógnað með óheftum innflutningi á ódýru vinnuafli frá Austur - Evrópu.  Einnig óttaðist félagið að atvinnurekendur myndu í stórauknum mæli sækjast eftir ódýru erlendu vinnuafli á kostnað íslenskra launþega.  Því til viðbótar taldi félagið að íslensk stjórnvöld væru á engan hátt tilbúin til þess að taka við því gegndarlausa innstreymi á erlendu vinnuafli sem klárlega myndi fylgja í kjölfarið ef takmörkunum yrði aflétt.  Að lokum gagnrýndi félagið það að í nýju lögunum væri verið að takmarka eftirlit stéttarfélaganna með erlendu vinnuafli og færa það nánast alfarið til Vinnumálastofnunar.  Félagið sá að Vinnumálastofnun hafði ekki þann mannskap sem þarf til að sinna þessu eftirliti og ekki heldur þá sérþekkingu á íslenskum kjarasamningum sem þarf til. Sú þekking liggur að sjálfsögðu hjá stéttarfélögunum.

Margt af því sem Verkalýðsfélag Akraness varaði félagsmálanefnd Alþingis við hefur ræst eftir að lög um frjálsa för launafólks frá ríkjum EES voru sett þann 1. maí sl.

Það liggur fyrir að hart er sótt að þeim markaðslaunum sem nú eru greidd hér á landi.  Það bendir margt til þess að íslenskt verkafólk sé byrjað að missa vinnuna vegna þeirrar gríðarlegu sprengingar sem orðið hefur á innflutningi á erlendu vinnuafli til landsins eftir 1. maí, eins dæmin sýna hér á Akranesi.  Inní landið streymir ódýrt vinnuafl frá bláfátækustu ríkjum Evrópu og afar erfitt fyrir stéttarfélögin að sinna því eftirlitshlutverki sem þeim er í raun skylt að gera.  Allt eru þetta blákaldar staðreyndir sem ekki er hægt að þræta fyrir.  Það er mat formanns félagsins að þetta sé einfaldlega rétt að byrja.  Félagsleg undirboð eiga eftir að aukast enn frekar þegar samdráttur verður á íslenskum vinnumarkaði.  Formaður félagsins óttast það einfaldlega að íslenskt verkafólk verði undir í baráttunni við þau félagslegu undirboð sem fylgja óheftum innflutningi á ódýru vinnuafli frá Austur - Evrópu.

Nú um áramótin munu Rúmenía og Búlgaría ganga inní Evrópusambandið og ætla íslensk stjórnvöld virkilega að heimila þessum bláfátækustu ríkjum Evrópu óheftan aðgang að íslenskum vinnumarkaði? Alþingi þarf að vera búið að taka afstöðu til þess í desember.  Ef það gerist þá yrði það algert stórslys.  Við ráðum nú þegar ekki við þá sprengingu sem orðið hefur á innflutningi erlends vinnuafls frá aðildarríkjum EES á síðustu mánuðum, hvað þá að hleypa launafólki frá þessum tveimur fátækustu ríkjum Evrópu inn á íslenskan vinnumarkað.

Það er alveg klárt að það kraumar í mörgum íslenskum launþegum vegna þeirrar þróunar sem átt hefur sér stað eftir að frjáls för launafólks var heimiluð 1. maí.  Verkalýðsfélag Akraness hefur alls ekki mælt með því að landinu verði lokað fyrir erlendu vinnuafli, síður en svo, við þurfum á erlendu vinnuafli að halda til að geta haldið tannhjólum atvinnulífsins gangandi.  Hins vegar vill Formaður Verkalýðsfélags Akraness að við Íslendingar getum stjórnað flæði erlends vinnuafls sjálfir eftir ástandi á atvinnumarkaði hverju sinni.  Þannig var það fyrir 1. maí en á óskiljanlegan hátt ákvað Alþingi Íslendinga að aflétta takmörkunum á frjálsri för launafólks frá ríkjum EES þvert á vilja stéttarfélagana.