Eins og flestum er í fersku minni þá var takmörkunum á frjálsu flæði launafólks frá hinum nýju aðildarríkum EES aflétt þegar lög þess efnis voru samþykkt á Alþingi þann 1. maí sl.

Á sínum tíma mótmælti Verkalýðsfélag Akraness harðlega breytingum á lögum um frjálsan atvinnu- og búseturétt launafólks innan Evrópska efnahagssvæðisins. Félagsmálanefnd Alþingis óskaði eftir umsögn félagsins á sínum tíma og í þeirri umsögn varaði félagið íslensk stjórnvöld við því að aflétta takmörkunum á frjálsu flæði launafólks og lagði jafnframt til að takmörkunum á frjálsu flæði yrði framhaldið í það minnsta til 1. maí 2009 eins og lögin heimiluðu.

Því miður hlustaði Alþingi Íslendinga ekki á þessi varnaðarorð sem bárust ekki aðeins frá Verkalýðsfélagi Akraness heldur einnig víða annars staðar frá verkalýðshreyfingunni. Núna bendir margt til þess að áhyggjur Verkalýðsfélags Akraness hafi ekki verið ástæðulausar.

Eitt af þeim málum sem félagið hafði áhyggjur af varðandi breytingar á lögunum var að íslensk stjórnvöld væru einfaldlega ekki undir það búin að taka við auknu flæði launafólks frá hinum nýju aðildarríkum EES. Einnig taldi félagið að tíminn þar til að lögin ættu að taka gildi væri allt of skammur og þær stofnanir ríkisins sem ættu að framfylgja lögunum væru ekki undir það búnar. Nú hefur komið í ljós að þær áhyggjur reyndust hárréttar og það einungis tæpum fjórum mánuðum frá gildistöku laganna.

Formaður félagsins hefur verið í sambandi bæði við Þjóðskrá sem og Vinnumálastofnun til að kynna sér hvort aukning hafi orðið á atvinnuþátttöku erlends vinnuafls frá hinum 8 nýju aðildarríkum ESS frá því lögin tóku gildi. Margt forvitnilegt kom í ljós þegar formaður félagsins kynnti sér þessi mál. Í 3. gr. laganna er kveðið skýrt á um að atvinnurekandi skuli tilkynna Vinnumálastofnun ráðningu ríkisborgara frá hinum nýju aðildarríkum EES. Einnig segir í 3. gr. laganna að fram skuli koma í tilkynningunni nafn atvinnurekanda, kennitala, og heimilisfang ásamt nafni útlendingsins, kennitölu og aðsetri hans hér á landi. Einnig ber atvinnurekanda að skila inn ráðningarsamningi sem tryggi útlendingum laun og önnur starfskjör samkvæmt íslenskum lögum og kjarasamningum. Lögin kveða skýrt á um að tilkynningunni beri að skila inn eigi síðar en tíu dögum frá ráðningu og hefur Vinnumálastofnun heimild til að beita allt að 50 þúsund króna dagsektum fyrir hvern þann dag sem fyrirtæki sem láta hjá líða að tilkynna um nýja starfsmenn sem koma frá hinum nýju aðildarríkum ESS.

Eins og áður sagði þá hefur formaður félagsins verið í sambandi við Vinnumálastofnun og Þjóðskrá og hafa starfsmenn Vinnumálastofnunar töluverðar áhyggjur af því að það virðist vera töluvert misræmi á milli fjölda umsókna sem berast Þjóðskrá um nýjar kennitölur fyrir útlendinga og þeirra tilkynninga sem berast til Vinnumálastofnunar. Því miður er margt sem bendir til þess að veruleg brotalöm sé á því að fyrirtæki skili inn tilkynningu með ráðningarsamningi til Vinnumálastofnunar vegna erlenda starfsmenn frá nýjum aðildarríkjum EES eins og kveðið er á í lögunum.

Samkvæmt viðtali við Skúla Guðmundsson skrifstofustjóra Þjóðskrár á mbl.is þann 23. júlí sl. berast Þjóðskrá 100 umsóknir um kennitölur fyrir útlendinga á degi hverjum. Hann sagði jafnframt að þessi umsóknaraukning hefði dregið úr afgreiðsluhraðanum og bætti við að mikið rýmra sé um för fólks frá EES og meiri hreyfing virðist vera á atvinnulífinu en áður. Núna tekur 6 vikur að fá nýja kennitölu, en fyrir um rétt rúmu ári var nánast hægt að fá hann samdægurs.

Í nýju lögunum er mjög skýrt kveðið á um að atvinnurekanda beri að tilkynna til Vinnumálastofnunar 10 dögum frá ráðningu nafn og kennitölu útlendingsins, ella getur atvinnurekandinn átt yfir höfði sér dagsekt sem nemur 50 þúsund krónum fyrir hvern óskráðan dag. Formaður félagsins spyr sig hvernig á að vera hægt að framfylgja þessum lögum þegar það tekur 6 vikur að fá nýja kennitölu. Þetta sýnir svo ekki verður um villst hversu illa var staðið að þessari lagasetningu og með ólíkindum að ekki hafi verið hlustað á varnaðarorð verkalýðshreyfingarinnar.

Einnig er rétt að benda á það að samkvæmt upplýsingum frá Vinnumálastofnun þá voru afgreidd tæp 700 atvinnuleyfi í apríl sl., mánuði áður en frjáls för launafólks var heimiluð. Í júlí eftir að nýju lögin tóku gildi var einungis tilkynnt um tæplega 300 nýja starfsmenn frá EES til Vinnumálastofnunar. Þessi fækkun á sér stað, þó svo að umsóknum um kennitölur útlendinga hafi fjölgað umtalsvert . Þetta misræmi sýnir hversu mikil brotalöm er á þessum nýju lögum og alveg óhætt að segja að þau vart halda vatni né vindi.

Það er æði margt sem bendir til þess umtalsverð fjölgun hafi orðið á erlendu vinnuafli frá hinum nýju aðildarríkum EES eftir að landið var galopnað 1. maí sl.

Það er einnig alveg morgunljóst að þegar atvinnurekendur skila ekki inn tilkynningum um nýja erlenda starfsmenn til Vinnumálastofnunar eins og lög gera ráð fyrir þá verður gríðarlega erfitt að fylgjast með því hvort verið sé að greiða laun eftir þeim kjarasamningum sem gilda í þessu landi. Formaður Verkalýðsfélags Akraness hefur einnig óttast að því markaðslaunakerfi sem við höfum komið okkur upp muni vera stórlega ógnað með stórauknu framboði af ódýru vinnuafli. Dæmin sýna okkur svo sannarlega að það er ekki ástæðulaus ótti.

Hinn árlega ferð með eldri félagsmenn verður farin í lok þessa mánaðar.  Í ár verður Reykjanesið skoðað enda margar náttúruperlur á því svæði. 

Starfsmenn félagsins eru að leggja lokahönd á dagskrána og verður eldri félagsmönnum sent bréf í lok þessarar viku þar sem óskað verður eftir að félagsmenn skrái sig fyrir tilsettan tíma.

Í fyrra var farið á Snæfellsnesið og heppnaðist sú ferð afskaplega vel og var til að mynda metþátttaka í þeirri ferð en um 130 eldri félagsmenn fóru í þá ferð.

Verkalýðsfélag Akraness íhugar sterklega að stefna fiskvinnslufyrirtæki hér á Akranesi fyrir félagsdóm.  Ágreiningurinn lýtur að samkomulaginu sem verkalýðshreyfingin gerði við Samtök atvinnulífsins vegna endurskoðunar á kjarasamningum.  Félagið telur að umrætt fiskvinnslufyrirtæki sé ekki að standa við umrætt samkomulag. 

Ástæða þess er sú að fyrirtækið telur sig hafa heimild til að lækka fastan bónus sem hluti af starfsmönnum hefur haft í áraraðir til jafns við þá 15.000 kr. hækkun sem taxtaviðaukinn gefur á mánuði.

Félagið hefur nú þegar vísað málinu til lögmanns félagsins sem hefur málið nú til skoðunar, en allt bendir til að fyrirtækinu verði stefnt fyrir félagsdóm vegna þessa.

Formaður félagsins mun funda með starfsmönnum strax eftir helgi en hér eru umtalsverðir hagsmunir í húfi fyrir starfsmenn fyrirtækisins. 

Það er og verður stefna stjórnar Verkalýðsfélags Akraness að standa einarðan vörð um réttindi okkar félagsmanna og verður ekki horft í tíma né aura í þeirri hagsmunagæslu. Mun svo einnig gilda í þessu máli.

Í Fréttablaðinu á laugardaginn birtist frétt þar sem farið var yfir þá staðreynd að fjórðungur fjárlagaliða hafi farið fram úr heimildum á síðasta ári.  Í þessari sömu frétt var viðtal við Einar Odd Kristjánsson og kom fram hjá honum að rót vandans liggi í þeim launasamningum sem ríkisvaldið hefur gert að undanförnu. Orðrétt sagði Einar Oddur: 

"Einar Oddur Kristjánsson, þingmaður Sjálfstæðisflokks, segir rót vandans felast í launasamningum sem séu til þess fallnir að skapa rekstrarvanda sem sé ill leysanlegur. „Það verður að horfast í augu við það, að rekstrarvandi ríkisvaldsins er raunverulegur. Að mínu mati er rót vandans að finna í því hvernig ríki og sveitarfélög hafa staðið að launasamningum.

Ég varaði við því, þegar stofnanasamningarnir voru teknir til notkunar, að þeir gætu valdið vandræðum sem á endanum bitnuðu á almenningi. Ég hef þá skoðun að það verði að ganga frá öllum lausum endum samninga, áður en farið er að ræða um launalið samninganna. Frá 1997 hefur ríkið farið þá leið að nota stofnanasamninga, sem ekki hafa reynst vel. Ríki og sveitarfélög verða að standa saman að gerð kjarasamninga, og aðeins þannig er hægt að ná tökum á rekstrinum"

Ekki veit formaður Verkalýðsfélags Akraness hvað Einar Oddur Kristjánsson þingmaður sjálfsstæðisflokksins á nákvæmlega við þegar hann talar um að rót þess vanda að fjárlög ríkisins fari langt fram úr áætlun liggi fyrst og fremst  í þeim launasamningum og stofnanasamningum sem ríkisvaldið hefur gert.

Vissulega hafa launakjör ófaglærðs fólks hjá hinu opinbera verið lagfærð á síðasta ári, en betur má ef duga skal í þeim efnum.  Einar Oddur talar um að hann hafi varað við því að stofnanasamningar yrðu teknir til notkunar og þeir myndu ekki gera neitt annað en að skapa vandræði sem bitnuðu á almenningi.  Þetta eru afar forvitnileg ummæli hjá þingmanninum í ljósi þess að stofnanasamningar hafa gert það að verkum að laun ófaglærðra hafa fyrir vikið hækkað örlítið og greinilegt að þær hækkanir hafa farið fyrir brjóstið á þingmanninum. 

 Verkalýðsfélag Akraness gerði stofnanasamning við Sjúkrahús Akraness á árinu 2005.  Rétt er að upplýsa þingmanninn um að ófaglærðir starfsmenn á SHA sem starfa við ræstingar, mötuneyti og í þvottahúsi hafa í grunnlaun á 1. þrepi 117.623 kr. á mánuði.  Þeir geta hins vegar náð rúmum 156 þúsundum í launum fyrir fulla vinnu að teknu tilliti til alls þess sem stofnanasamningur getur gefið.  Það virðist fara ferlega fyrir brjóstið á þingmanninum þegar ófaglærðir fá örlitla lagfæringu á launakjörum sínum og telur jafnframt að þær lagfæringar séu rót þess vanda að fjárlagaliðir standast engan veginn.   Einar Oddur minnist ekki á að þingfarakaup hefur hækkað frá árinu 1998 um 114% eða úr 220.168 kr. í 471.427 kr.