Eins og fram kom hér á heimasíðunni þann 22. desember þá sendi Verkalýðsfélag Akraness öllum sjómönnum í sjómannadeild félagsins skoðanakönnun þar sem óskað var eftir afstöðu til þess hvað yrði gert vegna stöðunnar í 5 ára erfiðri kjaradeilu við Samtök fyrirtækja í sjávarútvegi. Kjarasamningur sjómanna hefur verið laus frá 1. janúar 2011 og er verulegrar óþreyju farið að gæta hjá íslenskum sjómönnum. Valmöguleikarnir sem voru í boði voru eftirfarandi:

- Óbreytt ástand, þ.e. samningar lausir áfram.
- Semja um hækkun kauptryggingar, launaliða og þrjú atriði önnur.
- Undirbúa verkfallsaðgerðir.

Það er skemmst frá því að segja að skoðanakönnunin skilaði afdráttarlausri niðurstöðu. 81,8% af þeim sem tóku þátt vildu hefja undirbúning verkfallsaðgerða en 18,2% vildu semja um hækkun kauptryggingar og launaliða. Enginn vildi óbreytt ástand.

Það er alveg ljóst að þolinmæði sjómanna er greinilega að þrotum komin og ekki að ástæðulausu. Því miður hefur gætt mikillar óbilgirni af hálfu Samtaka fyrirtækja í sjávarútvegi í þessum viðræðum við Sjómannasamband Íslands en kröfur sjómanna eru sanngjarnar og réttlátar. Þær samanstanda í meginatriðum af þremur þáttum. Þeir eru að tekið verði á verðlagsmálum á sjávarafurðum, að komið verði skikki á mönnunarmál um borð í fiskiskipum en að undanförnu hafa útgerðir fækkað umtalsvert um borð í uppsjávarskipum og telja margir sjómenn að öryggi og velferð þeirra sé orðið ógnað vegna þessarar fækkunar og í þriðja lagi vilja sjómenn eðlilega fá leiðréttingu vegna afnáms sjómannaafsláttar en hann var tekinn af sjómönnum í þrepum á undanförnum árum.

Sjómannasamband Íslands fer með samningsumboð fyrir Verkalýðsfélag Akraness eins og öll önnur stéttarfélög á landinu og mun formaður nú koma þessum skilaboðum til Sjómannasambands Íslands en formaður VLFA telur að verið sé að gera sambærilegar kannanir vítt og breitt um landið til að kanna afstöðu sjómanna til hvaða aðgerða á að grípa. Ef niðurstaða verður með sambærilegum hætti í öðrum sjómannafélögum er ljóst að það getur farið að draga til tíðinda hvað varðar verkfallsaðgerðir sjómanna.

Eins og fram hefur komið hér á heimasíðunni þá hefur Verkalýðsfélag Akraness verið að vinna að því að fá netkostnað sjómanna lækkaðan og hefur félagið meðal annars átt í góðum samskiptum við forsvarsmenn HB Granda hvað þau mál varðar. Hefur formaður meðal annars átt nokkra fundi með þeim og leiddu þeir til þess að fyrirtækið hefur verið að leita leiða til þess að ná niður þessum kostnaði. Eins og einnig hefur komið fram hér á heimasíðunni þá hefur umtalsverðrar gremju gætt hjá sjómönnum vegna þess mikla kostnaðar sem þeir hafa þurft að greiða vegna internetnotkunar. Það er  afar ánægjulegt að fyrirtækið hefur nú brugðist við þessu erindi með það að markmiði að bæta þjónustuna og lækka kostnaðinn en slíkar aðgerðir hafa nú verið tilkynntar bæði sjómönnum og VLFA. Þetta er jákvætt skref sem hér hefur verið stigið af hálfu forsvarsmanna HB Granda.  

Í tilkynningu sem forsvarsmenn HB Granda hafa sent bæði áhafnarmeðlimum á skipum sínum og Verkalýðsfélagi Akraness kemur fram að þeir vonist til þess að þessi tilraun skili sér í lækkuðum kostnaði og bættu aðgengi sjómanna að 3G/4G sambandi. Einnig kemur fram í tilkynningunni að þeir séu stöðugt að vinna í því að bæta þá þjónustu sem sjómönnum stendur til boða og að búast megi við frekari þróun í þá átt á næstu mánuðum.

Hér að neðan er tilkynningin sem send var til VLFA og sjómanna HB Granda:

Tilkynningin:

Undarfarna mánuði hafa netmál áhafna verið til umræðu innan fyrirtækisins. Til skoðunnar hafa verið hugmyndir sem miða að því að lækka kostnað áhafnarmeðlima við netnotkun en jafnframt tryggja að sambandið sé eins gott og hægt er. Þrátt fyrir að ákveðin niðurstaða sé komin í málið nú verður áfram unnið að því að bæta þá þjónustu sem er í boði án þess að kostnaður hækki. Hér að neðan er upptalning á helstu breytingum sem gerðar eru frá áramótum og þær hugmyndir sem unnið er að:

1.       Til að tryggja hóflega notkun á interneti gegn vægu gjaldi fær hver sjómaður 1GB á mánuði án kostnaðar. Þetta gagnamagn verður ekki færanlegt milli mánaða eða skipverja. Allt gagnamagn umfram 1GB mun áfram bera gjald upp á 10 kr/mb.

2.       Gerðar verða tilraunir um borð í Sturlaugi með netsenda. Þeim er ætlað að dreifa hefðbundnu 3G neti sem símafyrirtækin bjóða upp á um allt skip. Þegar skip er í 3G sambandi(ekki  3G sjósamband) ættu skipverjar að geta nýtt þjónustu síns símafyrirtækis um allt skip í stað takmarkaðra svæða eins og nú er. Ef þetta gefur góða raun verður þetta sett upp í fleiri skipum, ef þetta gengur ekki verða frekari möguleikar kannaðir. Til upplýsinga þá bíður núverandi netkerfi skipana ekki upp á aðskilnað í innheimtu notkunnar vegna 3G og gervihnattar, því er innheimt eitt gjald óháð tengingu.

3.       Verið er að kanna tæknilega möguleika á að slíta nettengingu með tilteknu millibili, t.d 6 tíma fresti. Þá þarf viðkomandi að skrá sig inn aftur og fær þá upplýsingar um stöðu á gagnamagni.

4.       Óskað hefur verið eftir einföldum ráðleggingum til skipverja frá þjónustuaðila um hvernig má minnka notkun gagnamagns á sjó.

5.       Hafið í huga að langstærstur hluti gagnamagns kemur frá samskiptamiðlinum Facebook. Við ráðleggjum því eindregið að menn notist við m.facebook.com og hugi vel að gagnastillingum vefsíðunnar og símtækja sinna.

Verkalýðsfélag Akraness ítrekar það að gott er að forsvarsmenn HB Granda séu að vinna markvisst að því að lækka þennan kostnað og bæta aðgengi sjómanna að internetinu enda liggur fyrir að það er mikilvægt fyrir sjómenn að hafa þessa þjónustu til að geta verið í samskiptum við umheiminn og fylgst vel með því sem er að gerast um hina víðu veröld. Samstarf félagsins við forsvarsmenn HB Granda í þessu máli hefur verið til mikillar fyrirmyndar og það er ætíð gott þegar fyrirtæki bregðast við með jákvæðum hætti svo ekki sé talað um að fyrirtækið ætlar að þróa þessi mál enn frekar með hagsmuni sjómanna að leiðarljósi.

Eins og fram hefur komið hér á heimasíðu félagsins þá vísaði Verkalýðsfélag Akraness ágreiningi sínum vegna svokallaðs rammasamkomulags aðila vinnumarkaðarins, nánar tiltekið SALEK samkomulagsins, til Félagsdóms. Félagið vill fá úr því skorið hvort það standist lög um stéttarfélög og vinnudeilur sem og stjórnarskrá Íslands að hægt sé að gera samkomulag sem hefur það markmið að rýra frjálsan samningsrétt stéttarfélaga.

Þessu máli hafa margir sýnt mikinn áhuga og nú síðast fékk lögmaður félagsins ósk frá kennurum við Háskóla Reykjavíkur sem kenna vinnurétt um að fá aðgang að stefnunni og ætlar viðkomandi kennari að mæta með nemendur sína í dómssal 27. janúar næstkomandi þegar málflutningurinn fer fram fyrir Félagsdómi. Það liggur algjörlega fyrir að hér er um gríðarlegt hagsmunamál að ræða fyrir íslenska launþega enda er skýrt kveðið á um í rammasamkomulaginu að sett verði á laggirnar þjóðhagsráð sem hafi það markmið að meta hvert svigrúm til launabreytinga getur orðið þegar kjarasamningar eru lausir. Það kemur líka hvellskýrt fram í rammasamkomulaginu að stéttarfélögunum verður skylt að halda sig innan þess svigrúms sem þjóðhagsráð ákvarðar á hverjum tíma fyrir sig.

Hvernig í himninum getur það talist frjáls samningsréttur að fela einhverju þjóðhagsráði að ákvarða hverjar hámarks launabreytingar mega vera? Þetta er eins og áður sagði algjörlega andstætt lögum um stéttarfélög og vinnudeilur og einnig meðal annars 2. málsgrein 75. greinar stjórnarskrárinnar. Það er hinsvegar með ólíkindum að forysta Alþýðusambands Íslands ætli sér á 100 ára afmæli sambandsins að vinna að því að þessi hornsteinn stéttarfélagsbaráttunnar, sem er frjáls samningsréttur, verði virtur að vettugi eða í það minnsta stórlega skertur. Það er mat lögmanns félagsins að það sé andstætt lögunum og stjórnarskránni að semja um slíka skerðingu á samningsréttinum. En nú er æði margt sem bendir til þess að forysta Alþýðusambands Íslands sé einnig að vinna að því leynt og ljóst við endurskoðun kjarasamninga að rammasamkomulag aðila vinnumarkaðarins verði meitlað í það samkomulag.

Eins og áður sagði er samningsfrelsið hornsteinn stéttarfélagsbaráttunnar á Íslandi og má ekki undir nokkrum kringumstæðum skerða þann rétt. Það er með ólíkindum að búið sé að ákveða hverjir muni sitja í þessu þjóðhagsráði en í fylgiskjali sem ríkisstjórnin gaf út til að liðka fyrir kjarasamningum á hinum almenna vinnumarkaði í aðdraganda kjarasamninga 2015 var einmitt fjallað um hverjir muni sitja í þjóðhagsráði. Þeir sem eru tilgreindir til að eiga aðild að því eru oddvitar ríkisstjórnar á hverjum tíma (nú forsætisráðherra og fjármála- og efnahagsráðherra) og fulltrúar Seðlabanka Íslands, Sambands íslenskra sveitarfélaga, Samtaka atvinnulífsins, Alþýðusambands Íslands og sameiginlegur fulltrúi samtaka launþega á opinberum vinnumarkaði. Þetta kemur fram í yfirlýsingu frá ríkisstjórninni sem ber heitið Aðgerðir ríkisstjórnarinnar til að greiða fyrir gerð kjarasamninga 2015.

Já, hugsið ykkur að þjóðhagsráð sem á að ákvarða hverjar launabreytingar meðal annars verkafólks, iðnaðarmanna og annarra eiga að vera í hvert sinn sem kjarasamningar eru lausir samanstandi af fimm fulltrúum launagreiðenda en launafólk hafi tvo fulltrúa - einn frá ASÍ sem væntanlega verður forseti Alþýðusambandsins og einn frá opinberu stéttarfélögunum. Formaður biður íslenskt launafólk að átta sig á því skemmdarverki sem hér er verið að reyna að vinna þar sem markvisst er unnið að því að taka samningsréttinn hægt og bítandi af íslensku launafólki og færa hann yfir á gráðuga valdaelítu. Formaður hefur trú á því að fólk átti sig ekki almennilega á því hverju er verið að vinna að á bakvið tjöldin. En grundvallaratriðið er að eins og lögum um stéttarfélög og vinnudeilur er háttað í dag sem og stjórnarskránni þá er óheimilt að skerða samningsréttinn með þeim hætti sem menn hafa í hyggju að gera. Nægir að nefna í því samhengi að hæstiréttur hefur margoft fjallað um samningsrétt stéttarfélaga og launamanna en í niðurstöðu hæstaréttar í máli er laut að kjarasamningi smábátasjómanna árið 2015 segir meðal annars um samningsfrelsið:

Í samningsrétti gildir grundvallarreglan um samningsfrelsi en í henni felst að aðilar ráða efni samnings sín á milli. Þessi regla gildir meðal annars á vinnumarkaði. Á þeim vettvangi er samningsfrelsið jafnframt varið af 2. mgr. 75 gr. stjórnarskrárinnar á þann veg að löggjafanum ber með lögum að kveða á um rétt manna til að semja um starfskjör sín og önnur réttindi tengd vinnu. Að þessu gættu verður að koma ótvírætt fram í lögum ef ákvæði þeirra eiga að vera ófrávíkjanleg við gerð kjarasamninga.

Skýrara verður það ekki frá hæstarétti en forysta Alþýðusambandsins er nú ekki mikið að hlusta á hæstarétt sem margoft hefur fjallað um lögbundinn, frjálsan samningsrétt stéttarfélaga. Nei, hún ætlar að gefa launamönnum það í afmælisgjöf á 100 ára afmæli sambandsins að samningsrétturinn verði skertur. Hafi menn ævarandi skömm fyrir að verið sé að vinna á slíkri vegferð sem mun koma illilega niður á íslensku launafólki til lengri tíma litið ef menn ná að koma þessu máli í gegn með því ofbeldi sem unnið er með. Það er mat formanns þó vissulega séu það stór orð að ef þetta SALEK samkomulag verður að veruleika þá sé þetta nánast landráð gagnvart íslenskum launþegum.

Eitt er víst, að Verkalýðsfélag Akraness mun reyna eins og það getur að brjóta þessa fyrirætlan á bak aftur en formaður vill samt ítreka að það er erfitt, já mjög erfitt, fyrir eitt stéttarfélag að standa í slíkri baráttu gegn þessum miklu öflum sem ráða íslenskum vinnumarkaði. Til þess að þetta mál sigrist þurfa launamenn að kynna sér þessi mál vel og rækilega og láta sitt stéttarfélag ekki komast upp með að samningsrétturinn verði fótum troðinn en hann er eins og áður sagði búinn að vera hornsteinn stéttarfélagsbaráttunnar í gegnum árin og áratugina.

Eins og fram hefur komið hér á heimasíðunni þá þurfti Verkalýðsfélag Akraness að vísa kjaradeilu sinni við Samband íslenskra sveitarfélaga vegna samnings félagsins við Akraneskaupstað til Félagsdóms. Ástæðan er sú að Samband íslenskra sveitarfélaga gerði þá skýlausu kröfu á VLFA að svokallað SALEK samkomulag skyldi fylgja með kjarasamningnum sem fylgiskjal. Þetta gat Verkalýðsfélag Akraness á engan hátt sætt sig við, einfaldlega vegna þess að í SALEK samkomulaginu eru ákvæði þar sem samningsréttur félagsins, til dæmis hvað aðra kjarasamninga varðar, er skertur verulega. Til dæmis er skýrt kveðið á um í SALEK samkomulaginu að tekið verði upp svokallað þjóðhagsráð eftir árið 2018 og þetta þjóðhagsráð muni ákveða hverjar launabreytingar í kjarasamningum geta að hámarki orðið. Það er líka skýrt kveðið á um í SALEK samkomulaginu að stéttarfélögunum verði skylt að halda sig innan þess svigrúms sem þjóðhagsráð ákvarðar á hverjum tíma fyrir sig. 

Þetta er klárt brot á lögum um stéttarfélög og vinnudeilur enda liggur fyrir að samningsumboð liggur hjá stéttarfélögunum og því er það mat félagsins að þann samningsrétt sé ekki hægt að skerða með þeim hætti sem nú er stefnt að. Enda er það ekki frjáls samningsréttur ef þjóhagsráð ákvarðar til dæmis að launabreytingar geti orðið að hámarki 3% og félaginu sé þá skylt að semja innan þess svigrúms algjörlega óháð getu þeirra fyrirtækja og atvinnugreina sem eru á félagssvæði VLFA. Það er ekki bara að þetta sé brot á lögum um stéttarfélög og vinnudeilur heldur er þetta líka brot á 74. grein stjórnarskrárinnar að mati félagsins. Það er ótrúlegt að Alþýðusamband Íslands skuli vera að taka þátt í SALEK samkomulaginu enda er samningsréttur stéttarfélaganna hornsteinn stéttarfélagsbaráttu á Íslandi. Tilvist stéttarfélaga verður verulega ógnað ef þetta SALEK samkomulag verður að veruleika þar sem völd til launabreytinga verða færð yfir á fámenna valdaelítu.

Nú liggur fyrir að aðalmeðferð í þessu máli fyrir Félagsdómi verður 27. janúar og verður afar fróðlegt að sjá hver niðurstaðan í þessu máli verður en formaður félagsins hefur lúmskan grun um að Samband íslenskra sveitarfélaga muni reyna ítrekað að fá málinu vísað frá Félagsdómi því það er hans tilfinning að þessir aðilar vilji ekki fá efnislega niðurstöðu í málið. Það verður hinsvegar að koma í ljós hvort þær grunsemdir eigi við rök að styðjast og mun félagið mæta því ef svo ber undir. Hér er um eitt mesta hagsmunamál að ræða sem íslenskt launafólk hefur staðið frammi fyrir því það má ekki undir nokkrum kringumstæðum gerast að samningsréttur stéttarfélaganna verði skertur eins og hugmyndir eru um í þessu SALEK samkomulagi. Það er líka rétt að geta þess að það er enginn ágreiningur milli Sambands íslenskra sveitarfélaga og Verkalýðsfélags Akraness um launabreytingar í samningnum heldur er það einungis þessi óbilgjarna krafa um að félagið samþykki SALEK samkomulagið sem fylgiskjal sem gerir það að verkum að ekki er hægt að ganga frá kjarasamningi fyrr en niðurstaða liggur fyrir hjá Félagsdómi.