Núna kl. 14 hefst móttökuathöfn við Akraneshöfn í tilefni þess að HB Grandi var að fá nýtt og glæsilegt skip sem ber það virðulega nafn Víkingur AK 100. Þetta nýja skip tekur við af gamla Víkingi, einu aflasælasta uppsjávarskipi sem við Íslendingar höfum átt, en nýja skipið er eitt það glæsilegasta sem nú prýðir íslenskan skipaflota.

Forstjóri HB Granda mun bjóða gesti athafnarinnar velkomna og forseti Alþingis, Einar K. Guðfinnsson, mun flytja ávarp sem og bæjarstóri Akraness, Regína Ásvaldsdóttir. Það mun hinsvegar koma í hlut Steinunnar Óskar að gefa skipinu formlega nafn og að því loknu mun sóknarprestur okkar Akurnesinga, sr. Eðvarð Ingólfsson, blessa skipið. Að því loknu munu gestir geta fengið að skoða þetta nýja og glæsilega skip. 

Rétt er að geta þess að þónokkrir af skipverjunum á þessu nýja skipi tilheyra sjómannadeild Verkalýðsfélags Akraness og vill Verkalýðsfélag Akraness óska áhöfninni sem og eigendum HB Granda innilega til hamingju með skipið með ósk um góða framtíð þess. Megi það verða jafn farsælt og það skip sem það hefur nú leyst af hólmi.

Nokkrir starfsmenn Elkem Ísland hafa haft samband við formann félagsins og lýst þungum áhyggjum af atvinnuöryggi sínu en öllum starfsmönnum Elkem Ísland var sent bréf frá forstjóra fyrirtækisins. Í bréfinu stóð meðal annars eftirfarandi orðrétt:

„Ofnrekstur hefur almennt gengið vel hjá okkur í ár og endurspeglar sá árangur frábæra samvinnu og liðsheild. Að því tilefni var ljóst að fyrirtækið myndi þurfa að nota meiri orku en skilgreint er í núverandi samningi á milli Elkem og Landsvirkjunar. Til að geta haldið áfram á sömu braut óskaði Elkem eftir því að kaupa viðbótar orku af Landsvirkjun. Því miður var það niðurstaðan að samningar náðust ekki þrátt fyrir góðan vilja. Af þeim ástæðum þurfum við því að lækka álag á ofnum það sem eftir lifir af desember...“

Hér er um grafalvarlegt mál að ræða enda atvinnuöryggi starfsmanna Elkem Ísland í húfi. Þó vissulega sé rétt að taka fram að í þessu tilfelli er einungis verið að tala um viðbótarorku þá er rétt að taka það fram að bæði Elkem Ísland og Norðurál eru með lausa raforkusamninga frá árinu 2019 og ljóst miðað við þessar staðreyndir að Landsvirkjun er að óska eftir þannig verðum á raforkunni að fyrirtækið treystir sér ekki til þess að ganga frá samningi. Þá má vera ljóst að framtíð stóriðjureksturs, ekki bara hjá Elkem Ísland heldur öðrum stóriðjufyrirtækjum, er stefnt í stórhættu.

Hvernig má það vera að Landsvirkjun sé ekki tilbúin til að semja við Elkem Ísland til dæmis núna um viðbótarraforku í ljósi þeirrar staðreyndar að sú orka er til í kerfinu enda liggur fyrir að staða miðlóna er mjög góð um þessar mundir og þessi orka er til staðar. Hvernig má það líka vera að Landsvirkjun sé tilbúin til að fórna milljónum ef ekki tugum milljóna á einum mánuði með því að útvega Elkem ekki þessa viðbótarorku? Vilja forsvarsmenn Landsvirkjunar frekar láta hana flæða til sjávar án þess að hún skapi fyrirtækinu jafnvel tugi milljóna í tekjur?

Það er alveg ljóst miðað við þessar fréttir að framtíð stóriðjunnar á Grundartanga, bæði Elkem og Norðuráls, er eins og áður sagði verulega ógnað vegna þeirrar verðlagsstefnu sem Landsvirkjun er með á orku hér á landi. Það er eins og forsvarsmenn Landsvirkjunar hafi ekki verið að fylgjast með því sem er að gerast í þeim löndum sem við viljum bera okkur saman við. Nægir að nefna í því samhengi að samkvæmt heimasíðu Landsvirkjunar kemur fram að verð á raforku er 43 dollarar fyrir megavattstund en í Skandinavíu er raforkan komin niður í rétt rúma 20 dollara fyrir hverja megavattstund þannig að  á Íslandi  er raforkuverðið 112% hærra heldur en það verð sem boðið er í Skandnavíu. Það er mikilvægt fyrir almenning að vita það að Elkem rekur fyrirtæki víða í Skandinavíu og því ljóst að ef samkeppnisskilyrði hér á landi eru að verða ívið lakari en gerist á hinum Norðurlöndunum og þá eru umtalsverðar líkur á að þessari starfsemi verði hætt hér á landi. Enda blasir það við hverjum vitibornum manni að ef móðurfélagið getur fengið raforku sem er 53% ódýrari en Landsvirkjun er nú að fara fram á þá velja menn slík rekstrarskilyrði. Þetta á einnig við um Norðurál en samningar hjá þeim eru einnig lausir 2019 og hefur formaður verulegar áhyggjur af atvinnuöryggi sinna félagsmanna.

Það er eins og forsvarsmenn Landsvirkjunar átti sig ekki á því að raforkuverð í heiminum hefur hríðfallið á undanförnum árum og misserum og því eru samkeppnisskilyrði hér á landi að verða mun bágbornari heldur en í þeim löndum sem við viljum bera okkur saman við. Sem dæmi þá er raforkan eins og áður sagði 53% ódýrari í Skandinavíu heldur en verðlagsskrá Landsvirkjunar segir til um, um 28% lægri í Þýskalandi og 34% lægri í Kanada. Það er mikilvægt að menn átti sig á því að ef Landsvirkjun horfir ekki á þessar staðreyndir þá eru umtalsverðar líkur á því að þúsundir starfa í stóriðjum muni tapast á næstu árum.

Ástæða fyrir fallandi raforkuverði í þeim löndum sem við viljum helst bera okkur saman við er meðal annars að þjóðir heimsins eru að átta sig á mikilvægi endurnýtanlegrar orku í orkufrekum iðnaði og staðfestir loftlagsráðstefnan í París það svo ekki verður um villst enda byggist niðurstaðan af ráðstefnunni á því að horfið verði frá mengandi orkugjöfum eins og kolum, olíu og gasi og horft meira til vistvænni orkugjafa. Þetta er önnur af ástæðunum fyrir lækkandi raforkuverði, hin ástæðan er að hagvöxtur víða í heiminum hefur dregist saman sem hefur leitt til lækkunar á raforkuverði.

Það er gríðarlega mikilvægt að íslenskum fyrirtækjum séu sköpuð góð rekstrarskilyrði þannig að þau geti vaxið og dafnað, borgað virkilega góð laun og fjölgað störfum. En með þeirri stefnu sem nú er rekin í Landsvirkjun er ljóst að verið er að ógna lífsafkomu þúsunda Íslendinga og heilu byggðarlaganna og því er verðlagsstefna orkumála ekki orðið neitt einkamál forsvarsmanna Landsvirkjunar þegar lífsafkoma áðurnefndra hópa og byggðarlaga er í húfi.

Nýjasta dæmið er deilan sem hefur verið hjá Alcan í Straumsvík en formaður félagsins hefur áður sagt að hann telji meginrekstrarvanda Alcan liggja í raforkusamningi sem gerður var árið 2010 sem kveður á um að Alcan greiði um 500 dollara fyrir hvert brætt tonn á meðan eigendur Alcan í Straumsvík, Rio Tinto, eru með samning í Kanada í álbræðslu þar sem raforkuverðið er 350 dollarar fyrir hvert brætt tonn. Á þessu sést að samkeppnisskilyrði Alcan í Straumsvík miðað við álfyrirtæki í Kanada eru afar slæm og ljóst að hætta á lokun fyrirtækisins er raunveruleg. Hún allavega snýst ekki um kjör örfárra starfsmanna í mötuneyti, ræstingu og hliðgæslu eins og gefið hefur verið í skyn.

Formaður Verkalýðsfélags Akraness skorar á íslensk stjórnvöld að fá hlutlausan, óháðan aðila til að skoða þessi mál er lúta að raforkuverði í þeim löndum sem við viljum bera okkur saman við því gríðarlegir hagsmunir eru í húfi fyrir þjóðarbúið í heild sinni svo ekki sé talað um okkur Akurnesinga sem byggjum okkar afkomu að stórum hluta upp á þeirri mikilvægu starfsemi sem fram fer á Grundartangasvæðinu. En rétt er að geta þess að útflutningstekjur stóriðjanna á Íslandi í dag nema tæpum 300 milljörðum og munar um minna. En nú er komið að ögurstundu því þessi tíðindi frá Elkem Ísland um að draga þurfi úr rekstri fyrirtækisins vegna þess að fyrirtækið nær ekki samningum við Landsvirkjun er fyrsti vegvísirinn að því sem koma skal og það er með ólíkindum að Landsvirkjun skuli vera tilbúin að horfa á eftir jafnvel tugum milljóna renna óbeislað til sjávar í stað þess að fá það sem tekjur inn í reikninga fyrirtækisins.

Formaður Verkalýðsfélags Akraness trúir því ekki að forsvarsmenn Landsvirkjunar ætli meðvitað að fórna þúsundum starfa og slátra sínum stærsta viðskiptavini sem eru stóriðjurnar á Íslandi en þær eru 80% af öllum viðskiptum við Landsvirkjun.

Sú skefjalausa árás sem stóriðjan hefur þurft að þola, orð eins og að þeir fái raforkuna gefins, stenst ekki nokkra skoðun enda liggur fyrir að afkoma Landsvirkjunar hefur verið gríðarlega góð og sem dæmi hefur Landsvirkjun greitt niður um 100 milljarða af sínum skuldum og verður jafnvel orðin skuldlaus eftir 7-8 ár og það þrátt fyrir að hafa ráðist í dýrustu fjárfestingu Íslandssögunnar sem var bygging Kárahnjúkavirkjunar. Landsvirkjun er gullkálfur íslensku þjóðarinnar sem mun skila íslensku þjóðarbúi tugum milljarða í arðgreiðslur eftir örfá ár en það mun ekki gerast ef þeir ætla að slátra sínum stærsta viðskiptavini sem eru stóriðjurnar.  

Á síðasta föstudag fundaði formaður félagsins með mannauðsstjóra og fjármálastjóra Elkem Ísland vegna yfirferðar Verkalýðsfélags Akraness á kjarasamningi sem félagið gerði við Elkem á árinu 2014. Í þeim kjarasamningi var gerð breyting á bónusi starfsmanna þar sem tekinn var upp nýr nýtingarbónus en í einni greininni var kveðið á um að þegar starfsmenn hefðu náð 80% hlutfalli af því sem hann getur gefið í heildina skyldi hann hækkaður úr 2,4% upp í 3% eða sem nemur 0,6%. Við yfirferð félagsins á samningnum kom í ljós að 80% hlutfall af þessum bónus hafði náðst í febrúar á þessu ári en fyrirtækið var ekki sammála útreikningi félagsins og á þeirri forsendu var boðað til þessa fundar.

Það er skemmst frá því að segja að eftir að formaður Verkalýðsfélags Akraness hafði farið yfir með fjármálastjóranum og mannauðsstjóranum á hvaða göngum og forsendum félagið hefði komist að þeirri niðurstöðu að 80% markinu hafi verið náð í febrúar, þá sáu þeir að Verkalýðsfélag Akraness hafði rétt fyrir sér í þessu máli. Það þýðir að leiðrétting á bónusnum mun koma til framkvæmdar í janúar en við þessa hækkun á bónusnum mun leiðrétting koma til starfsmanna sem nemur ca. 0,41% og getur þessi leiðrétting numið um eða yfir 3 milljónum króna í heildina. Einnig var Verkalýðsfélag Akraness búið að ganga frá samkomulagi við forsvarsmenn Elkem um að það kæmu tvær eingreiðslur á samningstímanum. Sú fyrri kom í október og nam hún 50.000 kr. á hvern starfsmann og svo mun önnur eingreiðsla koma í janúar sem nemur einnig 50.000 kr. Kjarasamningurinn sem gerður var hefur reynst starfsmönnum nokkuð góður því félagið gerði líka samning um nýjan tjónabónus sem hefur verið að skila starfsmönnum góðum ávinningi eða umtalsvert meiri en reiknað var með í upphafi en hann hefur skilað hverjum starfsmanni að meðaltali 9.000 kr. á mánuði eða sem nemur 54.000 kr. á 6 mánaða tímabili. Þegar samningurinn var gerður var reiknað með að tjónabónusinn myndi gefa um 4.000 kr. að jafnaði á mánuði þannig að blessunarlega hefur hann verið að skila meira en reiknað var með, báðum aðilum til hagsbóta.

Eins og áður sagði hefur þessi samningur sem gerður var við Elkem Ísland verið nokkuð góður og í raun og veru farið fram úr þeim væntingum sem menn höfðu til samningsins á sínum tíma en það er ljóst að hann er umtalsvert innihaldsríkari en kjarasamningar sem gerðir hafa verið á hinum almenna vinnumarkaði. Hinsvegar óttast formaður það að ef svokallað SALEK samkomulag verður að veruleika þá muni þessum aðilum sem að því standa takast að eyðileggja slík sóknarfæri því í SALEK samkomulaginu er kveðið á um að stofna skuli sérstakt þjóðhagsráð sem muni ákvarða allar launabreytingar og að öllum stéttarfélögum verði skylt að semja innan þess svigrúms sem þjóðhagsráð mun ákveða. Ef slíkt verður að veruleika mun það hafa gríðarlega mikil skaðleg áhrif fyrir þá starfsmenn sem starfa hjá sterkum og öflugum fyrirtækjum og ekki bara það heldur mun það bitna illilega á til dæmis Akraneskaupstað sem hefur notið góðs af umfram launahækkunum í stóriðjunum í formi útsvarstekna.

Verklýðsfélag Akraness gekk frá fyrirtækjasamningi við Faxaflóahafnir þann 4. desember síðastliðinn vegna starfsmanna sem starfa í hliðgæslu á Grundartangasvæðinu. Hlutverk hliðgæslumanna á Grundartangasvæðinu er að vakta svæðið og sjá um skráningu allra gáma sem fara inn á svæðið frá stóriðjufyrirtækjunum á Grundartanga, það er að segja Norðuráli og Elkem Ísland.

Þessi samningur gildir frá 6 maí 2015 til 31. desember 2018 og er því afturvirkur. Það mun þýða að starfsmenn munu fá greiðslu vegna afturvirkninnar sem nemur um eða yfir 200.000 kr. Launataxtar hækka um 25.000 frá 6. maí síðastliðnum og svo mun koma 6% hækkun á launatöflu 1. júní 2016. Árið 2017 mun koma 4,5% hækkun auk breytinga á álagsþrepum í stað aldursþrepa. 2018 mun launatafla hækka um 3% og 1. febrúar 2019 mun koma sérstök eingreiðsla að upphæð 49.000 kr. Þessu til viðbótar mun orlofsuppbót starfsmanna hækka um 0,2% af heildarlaunum starfsmanna sem ætti að geta gefið starfsmönnum fyrir utan hefðbundna orlofsuppbót hækkun sem nemur allt að 12.000 kr. á ári.

Samningurinn í heild sinni gefur tæp 29% en rétt er að geta þess að þeir sem gegna hliðvörslu á Grundartangasvæðinu eru fyrrverandi starfsmenn Securitas en Verkalýðsfélag Akraness samdi við Faxaflóahafnir í maí á þessu ári um að þeir myndu taka yfir starfsemina. Þetta hefur gert það að verkum að starfsmenn sem gegna hliðvörslu á Grundartangasvæðinu hafa hækkað í launum frá maí á þessu ári að meðtalinni þessari 25.000 kr. hækkun sem nú er að koma um allt að 175.000 kr. á mánuði og er það verulega góð kjarabót fyrir þá sem þar starfa. Heildarlaun starfsmanna eru komin yfir 500.000 kr. á mánuði fyrir 182 tíma vaktavinnu og er Verkalýðsfélag Akraness nokkuð stolt af því að hafa náð að lagfæra kjör þeirra sem gegna hliðgæslunni jafnmikið og raun ber vitni um. En barátta fyrir bættum kjörum félagsmanna, henni lýkur aldrei.

Hinsvegar er morgunljóst að ef svokallað SALEK samkomulag aðila vinnumarkaðarins hefði verið orðið að veruleika þá hefði ekki verið möguleiki að lagfæra kjör starfsmanna í hliðgæslu á Grundartangasvæðinu með þeim hætti sem hér hefur verið lýst að ofan. Þetta sýnir svo ekki verður um villst hversu mikilvægt það er að láta SALEK samkomulagið ekki verða að veruleika enda mun það skerða frjálsan samningsrétt stéttarfélaganna illilega og rýra möguleika stéttarfélaganna til að sækja kjarabætur til handa íslensku verkafólki.