Formannafundur Alþýðusambands Íslands var haldinn á Hótel Nordica í gær og voru tvö mál á dagskrá. Annars vegar tillögur að breytingum á skipulagi ASÍ sem teknar verða fyrir á ársfundinum og hins vegar efnahags- og kjaramál í aðdraganda komandi kjarasamninga.

Á fundinum tók formaður VLFA til máls undir liðnum kjaramál og talaði hann alveg tæpitungulaust hvað varðar áhersluatriði í komandi kjarasamningum. Hann sagði í ræðu sinni að gríðarlega mikilvægt væri að sækja af fullum þunga á þær atvinnugreinar sem klárlega hefðu borð fyrir báru hvað launahækkanir varðar og nægir að nefna í því samhengi allar útflutningsgreinarnar svo sem fiskvinnslurnar, útgerðir, stóriðjurnar og ferðaþjónustuna.

Formaður nefndi líka að þau lágmarkslaun sem væru í boði í dag væru til skammar, enda dygðu þau ekki á nokkurn hátt fyrir lágmarksframfærslu. Lágmarkslaunin verður að hækka í komandi kjarasamningum og mega þau alls ekki verða undir kr. 200.000 á mánuði.

Það er mat formanns að sýna eigi fulla hörku í þessum samningum, því það er dapurlegt að verða vitni að því hvernig aðilar eins og ríki, sveitarfélög, verslunareigendur, orkufyrirtæki, tryggingafélög ætla að láta launþega greiða úr sínum vanda á meðan launþegar eiga að sitja aðgerðalausir hjá og sætta sig við litlar kjarabætur. Slíkt kemur ekki til greina í komandi kjarasamningum.

Það kom einnig fram hjá formanni að ótækt sé að launanefnd sveitarfélaga setji öll sveitarfélög undir einn og sama hatt hvað varðar burði til að hækka laun. Það hefur t.a.m. komið fram að staða Akraneskaupstaðar sé nokkuð sterk, bæði hvað varðar tekjur og skuldastöðu. Á þeirri forsendu er alls ekki hægt að setja Akraneskaupstað undir sama hatt og t.d. Reykjanesbæ þar sem nú ríkir skelfingarástand í fjármálum.

Formaður sagði einnig í ræðu sinni að það væri hlutverk ASÍ að krefja verslunina um lækkun á vöruverði í ljósi þeirrar staðreyndar að gengi krónunnar hefur styrkst töluvert á undanförnum vikum. Enda hefur gengi evru gagnvart krónunni lækkað um 18,4% frá því gengi gjaldmiðilsins var sem hæst og gengi dollarans hefur að sama skapi lækkað um 21%. Þessi lækkun hefur ekki birst í lækkun á matarverði.

Það er gríðarlega mikilvægt að verkalýðshreyfingin standi þétt saman að því að sækja að þeim atvinnugreinum sem starfa í útflutningi því án samtakamáttar hreyfingarinnar er líklegt að árangurinn verði lakari en ella. Því er það dapurlegt að hafa lesið um það í fréttum að forseti ASÍ og einstaka formenn stærstu félaganna hafa varað við þeirri aðferðafræði að sækja á útflutningsgreinarnar. Það er hlutverk samninganefndar stéttarfélaganna að geta fært rök fyrir því af hverju laun eiga að hækka og hvergi nokkurs staðar eru rökin sterkari en gagnvart útflutningsfyrirtækjunum sem hafa verið að hagnast umtalsvert vegna veikingar íslensku krónunnar. Þetta eigum við að nýta okkur í komandi kjarasamningum.

Að lokum sagði formaður í ræðu sinni að ef við nýtum okkur ekki þessa stöðu þá verði hann að segja það sama og forseti Íslands sagði í viðtali við Bloomberg fréttastofuna varðandi Evrópusambandið: hvers lags klúbbur er verkalýðshreyfingin?

Formannafundur aðildarfélaga ASÍ verður haldinn fimmtudaginn 16. september næstkomandi. Á fundinum verður fjallað um hugmyndir um breytingar á skipulagi ASÍ og einnig verður að sjálfsögðu fjallað um stöðu efnahags- og atvinnumála í aðdraganda kjarasamninganna.

Þó svo að samningsumboð vegna komandi kjarasamninga liggi alfarið hjá stéttarfélögunum sjálfum þá er líklegt að töluverður tími fari í að ræða hvaða stefnu skuli taka í þeim kjarasamningum. Verkalýðsfélag Akraness hefur þá sýn á komandi kjarasamninga að sótt verði að þeim atvinnugreinum sem hafi borð fyrir báru til að hækka verulega laun sinna starfsmanna og nægir að nefna útflutningsgreinarnar eins og fiskvinnsluna, ferðaþjónustuna og stóriðjurnar í því samhengi. Einnig telur félagið það afar brýnt að lágmarkslaun verði hækkuð í það minnsta upp í 200 þúsund krónur í næstu samningum vegna þess að ógerningur er fyrir fólk að láta enda ná saman á launum undir því.

Fram hefur komið í fjölmiðlum að forysta ASÍ sé ekki hlynnt því að sótt verði á útflutningsgreinarnar og vill þar af leiðandi fara einhverja aðra leið sem ekki liggur endanlega fyrir hver er. Þessi afstaða er formanni óskiljanleg því það er skylda okkar sem erum að semja við Samtök atvinnulífsins að geta fært góð og gild rök fyrir launahækkunum og á þeirri forsendu liggur fyrir að útflutningsfyrirtækin hafa verið að fá mun meira fyrir sínar afurðir á grundvelli veikingu krónunnar. Á þeirri forsendu á að sjálfsögðu að láta þann ávinning skila sér til starfsmanna umræddra atvinnugreina.

Eins og fram hefur komið hér á heimasíðunni er staða lágtekjufólks og öryrkja afar slæm og nánast útilokað fyrir fólk sem fær greitt einungis lágmarkslaun að upphæð kr. 165 000 að geta framfleytt sér.

Öryrki sem hefur engar aðrar tekjur og býr einn fær greiddan lífeyri frá Tryggingastofnun Ríkisins að upphæð 180.000 kr. á mánuði. Frádreginn er skattur að upphæð kr. 22.791. Útborgaður lífeyrir er kr. 157.209.

Starfsmaður sem fær greitt einungis lágmarkslaun sem eru kr. 165.000 greiðir í skatt kr. 14.751, í lífeyrissjóð kr. 6.600 og í stéttarfélag kr. 1.650. Þessi starfsmaður fær útborgað kr. 141.999 sem er 15.210 krónum minna en sá sem fær greiddan örorkulífeyri.

Þannig að launþegi sem einungis fær greitt eftir lágmarkslaunum á Íslandi í dag er verr settur en öryrki sem fær 180.000 í heildarlífeyri á mánuði.

Vandi öryrkja er stórkostlegur og það má ekki misskilja þessa ábendingu þannig að tekjur þeirra teljist vera háar, enda er það mat formanns VLFA að þær dugi ekki fyrir lágmarksframfærslu og þær þurfi að hækka. Hins vegar tel ég brýnt að benda á að lágmarkslaun á Íslandi eru 15.000 krónum undir því sem Tryggingastofnun greiðir einstæðum öryrkjum sem ekki hafa aðrar tekjur.

Það er morgunljóst að vandi lágtekjufólks á Íslandi og þeirra sem starfa á berstrípuðum lágmarkslaunum verður að hafa forgang í komandi kjarasamningum enda verður að tryggja með öllum tiltækum ráðum að lágtekjufólk hafi möguleika á að framfleyta sér og sínum. Á þeirri forsendu þarf að hækka lágmarkslaun og lífeyrir upp í að lágmarki kr. 200.000 á mánuði þannig að möguleiki sé fyrir fólk að framfleyta sér.

Fjölmennur fundur var haldinn í Ráðhúsi Reykjavíkur í gærkvöldi undir yfirskriftinni Fátækt á Íslandi. Formanni VLFA var boðið að sitja í pallborði og svara fyrirspurnum. Auk formanns sátu í pallborði ráðherrarnir Guðbjartur Hannesson og Ögmundur Jónasson, Gylfi Arnbjörnsson forseti ASÍ, Ásta Sigrún Helgadóttir umboðsmaður skuldara, Elín Björg Jónsdóttir formaður BSRB og Stella Kristín Víðisdóttir og Björk Vilhelmsdóttir frá velferðarsviði Reykjavíkurborgar.

Framsögu á fundinum höfðu atvinnuleitandi, ellilífeyrisþegi og öryrkjar sem sögðu sögu sína og það var átakanlegt að heyra um baráttu þeirra við að láta enda ná saman á þeirri framfærslu sem þeim býðst úr þeim bótasjóðum sem þeim standa til boða.

Fjölmargar fyrirspurnir bárust til formanns félagsins úr salnum. M.a. um hvort hann teldi að brýnt væri að hið opinbera léti reikna út nákvæman lágmarksframfærslustuðul. Í svari formanns kom skýrt fram að hann telur þetta afar brýnt eins og fram hefur komið hér á heimasíðu félagsins. Hann upplýsti fundarmenn um að hann hafi skorað á forseta ASÍ að láta hagdeild sambandsins reikna út nákvæman lágmarksframfærslustuðul sem klárlega myndi nýtast verkalýðshreyfingunni vel í baráttunni um að hækkun lágmarkslauna. Reyndar kom einnig fram hjá formanni að hann óttast að hið opinbera vilji alls ekki fá þennan lágmarksframfærslustuðul upp á yfirborðið og hugsanlega myndi það líka koma verkalýðshreyfingunni illa ef þessi stuðull yrði fundinn út því það er mat formanns að lágmarkslaun og bætur duga alls engan veginn fyrir þeirri lágmarksframfærslu sem þarf til að reka heimili hér á landi. Formaður sagði að öll Norðurlöndin að undanskildum Noregi væru með opinber lágmarksframfærsluviðmið. Á þeirri forsendu væri óskiljanlegt að slíkt væri ekki búið að gera hér á landi.

Formaður fékk einnig spurningu um stöðugleikasáttmálann sem gerður var á síðasta ári þar sem megininntak hans var fólgið í því að þvinga launþega til að fresta og afsala sér hluta af sínum umsömdu launahækkunum frá 17. febrúar 2008. Spurningin gekk út á það hvort eðlilegt hafi verið að þeir tekjulægstu hafi þurft að taka á sig frestun á sínum launahækkunum. Formaður rakti afstöðu VLFA til stöðugleikasáttmálans en félagið barðist af alefli fyrir því að þessi sáttmáli yrði ekki gerður og rök félagsins voru þau að klárlega væru til fyrirtæki og sérstaklega í útflutningnum sem gætu staðið við þær launahækkanir sem um hafði verið samið. Enda kom það á daginn að VLFA hafði rétt fyrir sér því fjölmörg fiskvinnslufyrirtæki komu með þær hækkanir sem samningurinn kvað á um þrátt fyrir að ASÍ hafði verið búið að gera samkomulag við SA um að þeim bæri ekki að gera slíkt.

Formaður fékk einnig fyrirspurn um lögbindingu lágmarkslauna og fram kom í svari formanns að árið 2005 hafi síðast verið lagt fram frumvarp um lögbindingu lágmarkslauna og einn af flutningsmönnum þeirrar tillögu hafi einmitt verið núverandi forsætisráðherra Jóhanna Sigurðardóttir. Í áðurnefndu frumvarpi var gert ráð fyrir því að lágmarkslaun myndu hækka úr kr. 103.500 í kr. 138.500 sem var hækkun upp á 33,8%. Ef þetta frumvarp hefði orðið að lögum og laun hefðu auk þess tekið kjarasamningsbundnum hækkunum þá væru lágmarkslaun í dag í kringum kr. 200.000 á mánuði. Formaður sagði einnig í svari sínu að ef verkalýðshreyfingunni bæri ekki gæfa til að lagfæra lágmarkslaun hér á landi þannig að þau dygðu fyrir lágmarksframfærslu þá væri ekkert annað í stöðunni fyrir Alþingi Íslendinga en að taka fram fyrir hendur verkalýðshreyfingarinnar og lögbinda lágmarkslaun hér á landi yfir kr. 200.000 á mánuði.

Í dag er einstaklingur sem er á lágmarkstaxta með kr. 165.000 á mánuði. Hann fær útborgað einungis kr. 141.999 og er gert að greiða í skatt kr. 14.751. Meira að segja atvinnuleitandinn sem er á grunnatvinnuleysisbótum er með í tekjur kr. 149.523 og fær útborgað kr. 132.825. Meira að segja þessi einstaklingur er skattskyldur upp á tæpar 10.000 krónur. Formaður spyr sig, hversu langt er hægt að teygja sig í að skattpína lágtekjufólk.

Eitt atriði kom ekki fram á fundinum í gær, en er bráðnauðsynlegt að rifja upp sérstaklega í ljósi fundarefnisins um fátækt á Íslandi. Þann 1. janúar 1997 sagði núverandi forsætisráðherra Jóhanna Sigurðardóttir að fátækt á Íslandi væri þjóðarskömm. Hún sagði einnig orðrétt: "Það er vissulega mjög alvarlegt ef sá maður sem öðrum fremur hefur fjöregg þjóðarinnar í hendi sér, sjálfur forsætisráðherrann neitar að horfast í augu við þá staðreynd að tugir þúsunda heimila í landinu búa við kjör nálægt sultarmörkum. Þetta er smánarblettur á þjóðinni.".

Þetta sagði Jóhanna Sigurðardóttir núverandi forsætisráðherra árið 1997. Þá var ástandið afar slæmt en óhætt er að fullyrða að það er mun verra núna. Því spyr formaður, hvað ætlar forsætisráðherra að gera við þessari þjóðarskömm? Spyr sá sem ekki veit.

Það var afar ánægjulegt að heyra í fundarmönnum að loknum fundinum hversu ánægðir þeir eru með baráttu Verkalýðsfélags Akraness fyrir bættum kjörum lágtekjufólks. Mörg falleg orð féllu um félagið sem gerir ekkert annað en að efla okkur enn frekar í því að berjast fyrir bættum kjörum sinna félagsmanna.