Fundur um fátækt sem Bót, félag aðgerðasinna um bætt samfélag, stóð fyrir í gærkvöldi heppnaðist mjög vel. Þónokkur fjöldi fólks var mætt á fundinn en fundurinn var haldinn í Salnum í Kópavogi og það var afar ánægjulegt að sjá að forseti Íslands, herra Ólafur Ragnar Grímsson, þáði boð um að koma á fundinn. Það er alveg ljóst að það er gríðarlega mikilvægt að forseti Íslands skuli leggja þessu brýna málefni lið er lítur að fátækt á Íslandi.

Allri ríkisstjórn Íslands var boðið á fundinn en því miður var einungis einn ráðherra sem mætti en það var Ögmundur Jónasson. Einnig var hinum ýmsu hagsmunaaðilum úr meðal annars atvinnulífinu boðið að sitja fundinn. Gísli Tryggvason, talsmaður neytenda, flutti erindi er lítur að skyldu yfirvalda til að reikna út lágmarksframfærslu og einnig voru frummælendur talsmenn öryrkja, aldraðra, atvinnuleitenda og félagsbótaþega. 

Fjölmargar fyrirspurnir bárust úr sal og var alveg ljóst að mörgum var heitt í hamsi yfir því ástandi sem nú ríkir í íslensku samfélagi og krafa fólksins er alveg hvellskýr: Það er að reiknaður verði út lágmarksframfærslustuðull sem sýnir með afgerandi hætti hvað einstaklingar og hinar ýmsu fjölskyldustærðir þurfi mikla fjármuni til að geta staðið undir venjubundnum rekstri heimilis. Einnig er krafan skýr um að lágmarkslaun og aðrar opinberar bætur hækki umtalsvert enda er ekki nokkur vegur fyrir einstaklinga að lifa á þeim lágmarkslaunum og -bótum sem nú er boðið upp á í íslensku samfélagi.

Það var afar ánægjulegt að finna þann mikla stuðning sem hinn almenni fundarmaður bar til Verkalýðsfélags Akraness og Framsýnar á Húsavík en fram kom til dæmis í máli eins fundarmanna að þetta væru einu stéttarfélögin á landinu í dag sem væru að taka stöðu með sínum félagsmönnum. Formaður félagsins var fundarstjóri á þessum fundi og nýtti hann tækifæri sitt til að koma áherslum Verkalýðsfélags Akraness á framfæri. Fram kom hjá formanninum að það sé frumskylda í komandi kjarasamningum að hækka þau skammarlegu lágmarkslaun, sem nú eru einungis 165 þúsund krónur, umtalsvert í komandi kjarasamningum. Formaður sagði einnig að hann nánast fullyrti það að allir sem á fundinum væru gætu ekki framfleytt sér á þeim lágmarkslaunum sem boðið væri upp á í dag og það væri íslensku samfélagi, atvinnurekendum og okkur í verkalýðshreyfingunni til ævarandi skammar að lágmarkslaun skuli enn ekki duga fyrir lágmarksframfærslu.

Bót, aðgerðahópur um bætt samfélag, stendur fyrir borgarafundi í Salnum í Kópavogi í kvöld, þriðjudaginn 26. október. Fundurinn hefst klukkan 20:00 og ber yfirskriftina Fátækt á Íslandi - lágmarksframfærsla? Í tilkynningu frá félaginu segir að meginkröfur fundarins séu eftirfarandi:

• Að útrýma fátækt á Íslandi, enginn svelti  og allir hafi heimili samkvæmt lögum.
• Að raunveruleg lágmarksframfærsla verði reiknuð út opinberlega.
• Að fjármunum okkar og eignum verði skilað til baka.
• Að Ísland hætti að vera eina landið á Norðurlöndum sem fylgir láglaunastefnu og gerir ráð fyrir hjálparstofnunum og ölmusu.
• Að velferðarkerfið standi undir nafni.

Formaður Verkalýðsfélags Akraness verður fundarstjóri. Frummælendur verða talsmenn öryrkja, aldraðra, atvinnuleitenda og félagsbótaþega.

Forseti Íslands, ríkisstjórn og allir þingmenn hafa verið boðaðir á fundinn. Ýmsir fulltrúar stjórnvalda, sveitarfélaga, hagsmunasamtaka og félagasamtaka munu svara fyrirspurnum úr sal og taka þátt í umræðum sem skapast.

Verkalýðsfélag Akraness hvetur allt til að mæta á fundinn og sýna samstöðu.

Starfskonur á skrifstofu Verkalýðsfélags Akraness munu leggja niður vinnu í dag kl 14:25 í tilefni af Kvennafrídeginum og um leið mótmæla því misrétti sem konur eru beittar víðsvegar í íslensku samfélagi. 

Stjórn Verkalýðsfélags Akraness skorar á allar konur sem tök hafa á að leggja niður störf kl 14:25 í dag og mótmæla þessu misrétti gagnvart konum. 

Formaður Verkalýðsfélags Akraness, gagnrýndi Gylfa Arnbjörnsson forseta Alþýðusambandsins harðlega í ræðu sem hann hélt á ársfundinum sem lauk í gær. Átaldi formaðurinn forsetann fyrir að vilja ekki taka verðtryggingu úr sambandi en Gylfi var haustið 2008 formaður starfshóp sem það skoðaði. Skoraði hann á Gylfa að íhuga alvarlega að gefa ekki kost á sér á nýjan leik í stöðu forseta ASÍ en forsetinn var ekki við því og var Gylfi endurkjörin forseti ASÍ til næstu tveggja ára.

Það er alveg ljóst að lögum ASÍ þarf að breyta þannig að forseti og varaforseti ASÍ verði kosnir í allsherjarkosningu á meðal allra félagsmanna ASÍ og með því er verið að auka lýðræðið við val á forsetakjöri sambandsins.

Það fyrirkomulag sem nú ríkir um kjör forseta er alls ekki til þess fallið að sátt geti verið um kjör hans.  Það þarf að ríkja full sátt og traust á milli forseta ASÍ og hins almenna félagsmanns innan sambandsins og það er morgunljóst í huga formanns VLFA að Gylfi nýtur ekki trausts hjá megin þorra sinna félagsmanna. 

Hægt að lesa ræðuna í heild sinni með því að smella á meira.

Fundarstjóri, forseti, ágætu ársfundarfulltrúar.

Þar sem ég hef ekki nema 10 mínútur þá ætla ég að bíða með að ræða komandi kjarasamninga þar til síðar á fundinum.

Það sem ég ætla að fjalla um eru skuldir heimilanna og sú skelfilega staða sem íslensk heimili þessa lands standa nú frammi fyrir í kjölfar efnahagshrunsins. Skuldir íslenskra heimila hafa aukist frá árinu 2004 úr 877 milljörðum í 2000 milljarða. Það eru 110 þúsund heimili á Íslandi þannig að meðalskuldir íslenskra heimila eru í kringum 18 milljónir króna.

Það er þyngra en tárum taki að horfa upp á þann forsendubrest sem orðið hefur í íslensku samfélagi er lýtur að alþýðu þessa lands. Allir - ríki, sveitarfélög, verslunareigendur, tryggingafélög, orkufyrirtæki, og í raun og veru öll þjónustufyrirtæki hafa varpað sínum vanda miskunnarlaust yfir á íslenska neytendur. Nægir að nefna í þessu samhengi að matarverð hefur hækkað upp undir 40% frá janúar 2008, bensínverð um 45%, Orkuveita Reykjavíkur hefur hækkað gjaldskrár sínar um 30%, og svona mætti í raun og veru lengi telja.  Þessu til viðbótar hefur kaupmáttur launa verið í frjálsu falli.

Skuldir vegna gengis- og verðtryggðra lána íslenskra heimila hafa hækkað samkvæmt gögnum frá Hagsmunasamtökum heimilanna um 417 milljarða í kjölfar bankahrunsins.  Þennan forsendubrest sem íslensk alþýða þessa lands gat ekki undir nokkrum kringumstæðum borið ábyrgð á, þarf að leiðrétta í formi almennra leiðréttinga.

Enda er það mín skoðun að þeir 8 þúsund mótmælendur sem voru á Austurvelli 4. október síðastliðinn, voru að krefjast sanngirni sem væri fólgin í almennri leiðréttingu á stökkbreyttum skuldum heimilanna.

Nú hafa Hagsmunasamtök heimilanna lagt fram tillögu um almenna leiðréttingu á verðtryggðum íbúðalánum. Kostnaðarmat á slíkri leiðréttingu nemur 220 milljörðum en samkvæmt fréttum er búið að slá þessa almennu leiðréttingu út af borðinu. Ástæðan er jú sú að hagsmunaaðilar, bankastofnanir og forsvarsmenn lífeyrissjóðanna hafa gagnrýnt þessa almennu leiðréttingu harkalega. Ég get tekið undir að það er afar erfitt að sætta sig við það að sjóðsfélagar þurfi að koma að þessari leiðréttingu.

Hins vegar er ég sannfærður um það að það verður að finna leið til að leiðrétta þennan forsendubrest með öllum tiltækum ráðum. Það er hlutverk ríkisstjórnar Íslands að finna þá leið.

Það liggur til að mynda fyrir að bankarnir fengu, samkvæmt gögnum frá Alþjóðagjaldeyrissjóðnum, afslátt á skuldum heimilanna sem nemur 420 milljörðum. Þessa fjármuni þarf klárlega að nýta til almennra leiðréttinga á þeim forsendubresti sem varð hjá íslenskum heimilum.

Alþýða þessa lands getur ekki undir nokkrum kringumstæðum horft upp á það grímulausa óréttlæti sem birtist nánast vikulega í afskriftum auðmanna og einstakra fyrirtækja. Eða þegar að 200 milljörðum var dælt inn í peningamarkaðssjóðina til að verja fjármagnseigendur.

Með því að skoða helstu afskriftir sem ratað hafa í fjölmiðla til auðmanna og einstakra fyrirtækja þá nema þær vel á fjórða hundrað milljarða. Og þetta eru bara afskriftir sem fjallað hefur verið um í fjölmiðlum. Að laga forsendubrest upp á 18% kostar nánast jafnmikið og var sett inn í peningamarkaðssjóðina.  Það er þetta glórulausa óréttlæti sem íslenskur almenningur getur ekki sætt sig við.

Kæru félagar.

Það er sorglegt að vita til þess að það var gullið tækifæri í október 2008 til að koma í veg fyrir stórfellda hækkun á verðtryggðum íbúðarlánum landsmanna.

Það tækifæri sem ég er að tala um lá í þeim starfshópi sem Jóhanna Sigurðardóttir, núverandi forsætisráðherra og fyrrverandi félags- og tryggingarmálaráðherra skipaði.

Þessi starfshópur undir forystu og formennsku Gylfa Arnbjörnssonar, forseta ASÍ, hafði það markmið að skoða hvaða leiðir væru færar til að bregðast við vanda lántakenda vegna verðtryggingar og að meta fjárhagsleg áhrif þess að fella tímabundið niður verðtryggingu á lánsfé og sparifé.

Enda höfðu komið fram frá hinum ýmsu aðilum í íslensku samfélagi, meðal annars þeim sem hér stendur, kröfur um að neysluvísitalan yrði tekin úr sambandi eða fryst á meðan flóðbylgjan myndi skella á skuldsettum heimilum.

Það lá nefnilega fyrir við hrun íslensku krónunnar að verðbólga hér myndi rjúka upp úr öllu valdi með skelfilegum afleiðingum fyrir íslensk heimili.

Þessi starfshópur skilaði minnisblaði til núverandi forsætisráðherra og það er skemmst frá því að segja að starfshópurinn lagði alls ekki til að frysta vísitöluna í kjölfar efnahagshrunsins til að hlífa verðtryggðum skuldum heimilanna.

Í áliti starfshópsins segir m.a. að gagnvart lánveitendum séu alvarleg formerki á því að afnema verðtryggingu lána.  Það kom einnig fram að ef verðtrygging á fasteignalánum til heimila væri felld niður tímabundið, til dæmis frá júní 2008 til júní 2009, mundu tekjur lánveitenda verða 180 milljörðum kr. minni á tímabilinu en ella, ef verðbólguspá Seðlabanka Íslands sé lögð til grundvallar. Þetta kom fram í minnisblaðinu.

Kæru félagar

Hvernig má það eiga sér stað að forseti Alþýðusambands Íslands sem var formaður þessa starfshóps skuli hafa lagt til að verðtryggingin leggðist af fullum þunga á skuldsett heimili og á sama tíma voru fjármagnseigendur varðir að fullu fyrir þeim hamförum sem gengu yfir í kjölfar hækkandi verðbólgu.

Þessi afstaða starfshópsins er tekin á sama tíma og er verið að dæla 200 milljörðum inn í peningamarkaðssjóðina til að verja fjármagnseigendur.

Ég spyr, í hvaða liði er forseti Alþýðusambands Íslands þegar hann hafði tækifæri til að taka stöðu með alþýðu þessa lands og leggja til að neysluverðsvísitalan yrði tekin úr sambandi til að hlífa skuldsettum heimilum?

Mitt mat er alveg hvellskýrt, hann var ekki að gæta að hag félagsmanna innan ASÍ með því að leggja til að hækkun neysluvísitölunnar skyldi skella af fullum þunga á skuldsett íslensk heimili.

Nei, hann var að verja fjármagnseigendur eins og kemur fram í minnisblaðinu frá starfshópnum:  Takið eftir, lánveitendur hefðu misst af 180 milljörðum.  

Nei, forysta ASÍ hefur aldrei verið sammála almennri leiðréttingu á skuldum heimilanna. Þeir hafa ætíð talað fyrir sértækum aðgerðum, enda sýnir þessi afstaða forseta ASÍ í starfshópnum það rækilega.

Þarna var kjörið tækifæri þegar þessi starfshópur var settur á laggirnar undir forystu Gylfa að tryggja að sá gríðarlegi forsendubrestur sem varð á skuldum heimilanna myndi færast jafnt á alla Íslendinga, jafnt skuldara sem fjármagnseigendur.

Nei, niðurstaða starfshópsins var: verjum fjármagnseigendur á Íslandi. Og um leið voru verðtryggðar eignir lífeyrissjóðina tryggðar til að geta mætt þeim gríðarlega skaða sem sjóðirnir urðu fyrir vegna glórulausra fjárfestinga í skulda- og hlutabréfum  í fyrirtækjum útrásarvíkinga. En samkvæmt gögnum Seðlabanka Íslands töpuðu lífeyrissjóðirnir upp undir 500 milljörðum á þessum bréfum.

Að lokum, kæru félagar.

Haustið 2008 hafði Forseti ASÍ sem formaður starfshópsins tækifæri til að leggja fram tillögu fyrir ríksisstjórn Íslands til að mæta vanda heimila með verðtryggðlán.   Í október 2008 vissi þjóðin öll að flóðbylgja í formi hækkunar á neysluvísitölunni var að skella á fullum þunga á skuldsettan almenning.

Ef starfshópurinn undir forystu Gylfa hefði tekið stöðu með skuldsettum heimilum í október 2008 og lagt fram kröfu um að frysta neysluvísitöluna tímabundið þá væri ekkert verið að ræða eða rífst um almenna leiðréttingu á skuldum heimilanna í dag.

Forseti ASÍ tók hinsvegar þá ákvörðun að rétta heldur fjármagnseigendum björgunarvestin, en um leið var skuldsettum heimilum fórnað á altari verðtryggingarinnar.

Á þeirri forsendu m.a. skora ég á forseta Alþýðusambands Íslands að íhuga það sterklega að gefa alls ekki kost á sér í embætti forseta ASÍ, því hann hefur tekið stöðu með fjármagnseigendum en ekki sínum félagsmönnum.

Takk fyrir.