Eins og fram hefur komið í fréttum þá hefur ríkisstjórn Íslands skipað nefnd um gerð græn­bók­ar um kjara­samn­inga og vinnu­markaðsmál. Nefndinni er ætlað að skila til­lög­um sín­um til for­sæt­is­ráðherra í lok apríl á næsta ári svo unnt verði að taka hana til um­fjöll­un­ar fyr­ir þinglok.

Í nefnd­inni, sem Katrín Jak­obs­dótt­ir for­sæt­is­ráðherra skipaði, eiga sæti þau Henný Hinz, aðstoðarmaður rík­is­stjórn­ar sem er jafn­framt formaður nefnd­ar­inn­ar, Elín Blön­dal, aðjúnkt við laga­deild Há­skól­ans á Bif­röst, og Vil­hjálm­ur Eg­ils­son hag­fræðing­ur. 

Það er mat mitt að með þessari grænbókarnefnd stjórnvalda og gríðarlegum stuðningi Samtaka atvinnulífsins eigi að gera harða atlögu að því að dusta rykið af svokölluðu Salek samkomulagi sem undirritað var í október 2015. Í Salek samkomulaginu var kveðið á um að koma ætti á nýju samningalíkani við gerð kjarasamninga að norrænni fyrirmynd og stefnt var á að þetta nýja samningalíkan tæki gildi fyrir árið 2017.

Það er engum vafa undirorpið að gagnrýni Verkalýðsfélags Akraness á Salek samkomulagið á sínum tíma varð þess valdandi að það komst sem betur fer ekki á laggirnar en það var ekkert stéttarfélag á Íslandi sem barðist jafn mikið gegn þessu Salek samkomulagi og VLFA.

Rétt er að rifja upp að fyrrverandi og að hluta til núverandi forysta ASÍ tók þátt í að undirrita samkomulag um Salek árið 2015 og átti það samkomulag að verða leiðarvísir að nýju vinnumarkaðsmódeli. Þetta nýja vinnumarkaðsmódel gekk út á að takmarka samningsrétt stéttarfélaganna og taka upp miðstýrða ákvörðunartöku um hvert svigrúm til launabreytinga geti verið. Semsagt að ætíð yrði samið um hófstilltar launahækkanir sem væru á bilinu 2 til 3,5%

Það er líka rétt að rifja upp að þeir sem vildu brjóta niður frjálsan samningsrétt launafólks lét aðila frá Noregi gera skýrslu sem bar heitið „Nýtt samningalíkan fyrir Ísland“

Í viðtali við Steinar Holden sem gerði skýrsluna fyrir Salek hópinn árið 2015 kom eftirfarandi fram sem segir allt sem segja þarf um þetta ágæta fólk vildi taka upp:

„Þar sem hóflegar launahækkanir leiða til aukins hagnaðar fyrirtækjanna er mikilvægt að meðlimir stéttarfélaganna sjái þær hafa jákvæð áhrif á fjárfestingar og atvinnustig en hafi ekki eingöngu í för með sér hærri arðgreiðslur eða launahækkanir æðstu stjórnenda.“

Hugsið ykkur að um þetta snerist nýtt vinnumarkaðsmódel, að takmarka og skerða frjálsan samningsrétt launafólks til þess eins að miðstýra kjarasamningsgerð og tryggja að samið yrði með afar hófstilltum hætti til að auka hagnað fyrirtækja enn frekar.

Að hugsa sér að á þessum árum var Verkalýðsfélag Akraness nánast eitt stéttarfélaga í baráttu gegn þessu Salek samkomulagi og fékk meira að segja harða gagnrýni frá mörgum aðilum innan verkalýðshreyfingarinnar og margir hafa ekki enn fyrirgefið Verkalýðsfélagi Akraness fyrir baráttu sína gegn þessu vinnumarkaðsmódeli.

Verkalýðsfélag Akraness er stolt af því að hafa farið fremst í því að brjóta þessa hugmyndafræði græðginnar fyrir fyrirtækin á kostnað launafólks á bak aftur. Enda gengur þetta vinnumarkaðsmódel út á að skerða og takmarka samningsrétt launafólks. Það átti ekkert að horfa til sambærilegs vaxtastigs, verðtryggingar, tryggingar og vöruverðs á Norðurlöndunum. Nei, bara semja um hóflegar launahækkanir. En rétt er að geta þess að það kostar fjögurra manna fjölskyldu 150.000 krónum meira að greiða af húsnæðislánum, tryggingum og kaupa í matinn í hverjum mánuði en í hinum Norðurlöndunum.

Það er mat mitt að eins og nýtt vinnumarkaðsmódel var hugsað þá var það eðli málsins samkvæmt gróft brot á lögum um stéttarfélög og vinnudeilur sem og á stjórnarskránni enda er samningsfrelsið hornsteinn stéttarfélagsbaráttu á Íslandi.

Að þessu sögðu ítreka formaður að hann óttast að þessi nýja grænbókarnefnd ríkisstjórnarinnar ætli sér að dusta rykið ef þessum Salek hugmyndum og gera enn eina atlögu að frjálsum samningsrétti launafólks til þess eins að þóknast auðvaldinu hér á landi.

Rétt er að rifja upp hvað forsætisráðherra sagði nýverið um að skerða og takmarka einn mikilvægasta rétt launafólks sem er verkfallsrétturinn. En orðrétt sagði Katrín Jakobsdóttir forsætisráðherra: „Við vilj­um leysa deil­ur við samn­inga­borðið og raun­ar finnst mér ljóður á okk­ar kerfi að rík­is­sátta­semj­ari hafi ekki heim­ild til þess að fresta verk­föll­um. Slík­ar heim­ild­ir hafa sátta­semj­ar­ar víða á Norður­lönd­un­um svo dæmi sé tekið.“

Formaður VLFA skal fúslega viðurkenna að maður fær það sterklega á tilfinninguna að nú eigi enn og aftur að þóknast auðvaldinu og vinna að því að takmarka og skerða rétt verkalýðshreyfingarinnar sem hún hefur til að krefjast þess að launafólk fái réttláta og sanngjarna hlutdeild í verðamætasköpun fyrirtækja.

Það kemur formanni verulega á óvart ef slík aðför verður gerð af hálfu félagshyggjuflokka eins og Framsóknarflokksins og Vinstri grænna gagnvart verkalýðshreyfingunni.

Það er nöturlegt að hlusta á stjórnmálamenn og fulltrúa atvinnulífsins dásama vinnumarkaðsmódelið á Norðurlöndunum sem er svo sannarlega ekki gallalaust enda er þátttaka launafólks í verkalýðshreyfingunni á hröðu undanhaldi á Norðurlöndunum m.a. sökum þess hversu miðstýrð hreyfingin er þar. Hér á landi eru um eða yfir 90% launafólks í stéttarfélögum en á Norðurlöndunum er þátttaka þar komin í sumum tilfellum um eða undir 50%.

Mikilvægi stéttarfélaga

Formaður tók við formennsku í Verkalýðsfélagi Akraness árið 2004 og trúið honum að hafi hann efast um mikilvægi stéttarfélaga þá hvarf sá efi strax út um gluggann á fyrstu dögum mínum í því að stýra stéttarfélagi.

Frá árinu 2004 hefur Verkalýðsfélag Akraness innheimt vegna kjarasamningsbrota um einn milljarð og er þá ekki verið að taka tillit til margfeldisáhrifa sem sum innheimtumálin hafa haft á framtíðar leiðréttingar á kjörum minna félagsmanna.

Að sjálfsögðu eru fjölmargir atvinnurekendur sem koma fram af virðingu og sanngirni gagnvart sínum starfsmönnum en formaður segir að það séu svo sannarlega til drullusokkar innan raða atvinnurekanda sem víla ekki fyrir sér að þverbrjóta á kjarasamningsbundnum réttindum launafólks.

Formanni Verklýðsfélags Akraness er það algjörlega til efs að nokkurt stéttarfélag á Íslandi hafi farið jafn oft með ágreiningsmál sem ekki hefur tekist að leysa í sátt við atvinnurekendur fyrir dómstóla, miðað við stærð félagsins. VLFA hefur farið með yfir 20 mál fyrir dómstóla frá árinu 2004 og unnið 90% að hluta eða öllu leyti. Í þessu samhengi er rétt að rifja upp að í síðasta mánuði vann Verkalýðsfélag Akraness mál fyrir Landsrétti sem mun skila félagsmönnum VLFA sem heyrðu undir málið uppundir 100 milljónum.

„Leikurinn“ á milli hins vinnandi manns og atvinnurekandans er svo gríðarlega ójafn að það er vart hægt að hafa orð á því. Því er svo mikilvægt fyrir launafólk að hafa sterk og öflug stéttarfélög á bakvið sig til að jafna þennan gríðarlega aðstöðumun á milli launafólks og atvinnurekandans.

Að öllu þessu sögðu er það sorglegt og þyngra en tárum taki að skynja að stjórnvöld skuli hafa einbeittan vilja til að skerða getu stéttarfélaga til að sinna sínu mikilvæga starfi sem er að tryggja lífsafkomu launafólks og verja réttindi þeirra.

Eitt er víst að öllum slíkum skerðingum á getu verkalýðshreyfingarinnar til að sinna þessu hlutverki af hálfu stjórnvalda og atvinnurekenda verður mætt af fullri hörku.

Formaður félagsins átti fund með Herði Arnarssyni forstjóra Landsvirkjunar í morgun, en fundurinn var að frumkvæði forstjóra LV. Eins og margir vita hafa formaður VLFA og forstjóri LV deilt um á opinberum vettvangi hvort Landsvirkjun sé með verðlagningu sinni á raforku til orkusækins iðnaðar að ógna öryggi og lífsafkomu þeirra sem starfa í greininni í hættu.

Á fundinum skiptumst formaður VLFA og forstjóri LV á skoðunum og kom formaður VLFA því vel á framfæri að hann óttaðist um atvinnuöryggi og lífsafkomu sinna félagsmanna vegna hækkunar á raforku til stóriðjufyrirtækja á Grundartanga og fór hann einnig ítarlega yfir mikilvægi sem stóriðjufyrirtækin eru samfélaginu hér á Akranesi.

Þetta var góður fundur þótt ljóst sé að aðilar séu ekki sammála um allt, þá er ljóst að báðir aðilar eru sammála um mikilvægi orkusækins iðnaðar fyrir íslenskt samfélag.

Formaður kom því á framfæri að hann telur mikilvægt að Landsvirkjun nái saman við öll orkusækin fyrirtæki þar sem tryggt verði að stóriðja hér á landi verði samkeppnishæf við sambærilegan iðnað í þeim löndum sem við erum að bera okkur saman við.

Ef það gerist ekki eru umtalsverðar líkur á að þessi mikilvægi iðnaður leggist niður með tímanum og því mikilvægt að fyrirtæki í þessum iðnaði nái samningum við Landsvirkjun þar sem allir aðilar geti vel við unað.