Í gær var flutt mál Verkalýðsfélags Akraness gegn Samtökum atvinnulífsins fyrir Félagsdómi.

Málið lýtur að kröfu um að viðurkennt sé af Félagsdómi að Verkalýðsfélag Akraness sé með samningsumboð til þess að semja um ráðstöfun framlags til lífeyrissjóða í kjarasamningi VLFA við Elkem Ísland á Grundartanga.

Í öðru lagi krafðist VLFA fyrir Félagsdómi að viðurkennt verði Iðgjald í lífeyrissjóð fyrir félagsmenn VLFA verði 12%. Starfsmaður greiði 4% og 8% koma frá atvinnurekenda. Til viðbótar 8% mótframlagi fyrirtækisins í lífeyrissjóð koma 3,5% sem félagsmenn VLFA ákveða hvort þeir ráðstafa í samtrygginguna í sínum lífeyrissjóði, tilgreinda séreign eða í frjálsan viðbótarsparnað.

Það er mikilvægt að það komi skýrt fram að VLFA og Elkem Ísland voru sammála um að semja með þeim hætti að starfsmenn fyrirtækisins hefðu aukið val til að ráðstafa sínum kjarasamningsbundnum iðgjöldum í lífeyrissjóð með ofangreindum hætti.

Nei það voru ASÍ og Samtök atvinnulífsins sem tóku höndum saman og sögðu að samningsrétturinn um lífeyrismál væri hjá þeim og vísuðu í samning frá árinu 1996 og árinu 1995. Ekki bara það heldur hélt lögmaður ASÍ því fram fyrir félagsdómi að starfsmenn Elkem og annarra starfsmanna sem hafa sjálfstæðan kjarasamning við stóriðju væru búnir að afsala sér rétti til að semja um iðgjöld til lífeyrissjóða.

Þetta er svo ótrúlegur málflutningur því í öllum lögum þar sem kveðið er á um stéttarfélög er skýrt kveðið á um að það eru þau sem fara með samningsumboð fyrir sína félagsmenn til að semja um kaup og kjör þeirra og iðgjöld til lífeyrissjóða eru svo sannarlega hluti af starfskjörum launafólks.

Það verður fróðlegt að sjá hvernig Félagsdómur ætlar að komast hjá því að við kjarasamningsgerð séu stéttarfélög ekki lögformlegur samningsaðili um kaup og kjör meðlima sinna, eins og skýrt er kveðið á um skv. 1. mgr. 5. gr. laganna um stéttarfélög og vinnudeilur. Eða í 74. gr. stjórnarskrár lýðveldisins Íslands nr. 33/1944 þar sem kveðið á um félagafrelsi. Í ákvæðinu er sérstaklega minnst á stéttarfélög og verður af því ráðið að þeim sé ætlað mikilvægt hlutverk. Hlutverk stéttarfélaga er nánar útlistað í lögum nr. 80/1938, um stéttarfélög og vinnudeilur eins og áður sagði.

Í gærkvöldi var formanni boðið að flytja erindi á Lionsfundi á Akranesi. Á fundinum fór formaður ítarlega yfir sögu félagsins og hin ýmsu mál sem lúta að félaginu með einum eða öðrum hætti.

Hann fór yfir atvinnulífið og þær hremmingar sem við Akurnesingar höfum þurft að þola í þeim efnum eins og með lokun Sementsverksmiðjunar á sínum tíma sem og þegar allar aflaheimildir frá Akranesi voru fluttar hér í burtu með skelfilegum afleiðingum efnahagslega fyrir samfélagið hér á Akranesi.

Einnig fór hann yfir mikilvægi stóriðjunnar á Grundartanga og öll þau gríðarlegu efnahagsáhrif sem þær hafa á samfélagið.

Einnig bar lífeyriskerfið á góma og sú mikla sjóðasöfnun sem á sér stað innan lífeyrissjóðakerfisins og benti formaður m.a. á að lífeyrissjóðirnir ættu um eða yfir 50% af öllum skráðum hlutabréfum í kauphöllinni. Þetta gerir það að verkum að samkeppni á matvælum, olíu, og tryggingarmarkaði verður eðli málsins samkvæmt afar takmarkað þegar sjóðirnir eiga yfir 50% í öllum þessum aðilum.

Þetta var góður fundur og alltaf gott fyrir forystumenn í verkalýðshreyfingunni að fá tækifæri til að tala milliliðalaust við hin ýmsu félagasamtök.

Formaður vill fyrir hönd stjórnar óska öllum félagsmönnum Verkalýðsfélags Akraness innilega til hamingju með daginn því í dag er félagið 97 ára en það var stofnað 14. október 1924.

Í sögunni um stofnun félagsins segir orðrétt:

„Það var fimmtudaginn 9. okt. 1924, að allmargir sjómenn og verkamenn og ein kona, komu saman til fundar í Báruhúsinu á Akranesi, í þeim tilgangi að vinna að undirbúningi að stofnun verkalýðsfélags á Akranesi.

Það fólk sem hér var samankomið, var hert í miskunnarlausri baráttu fyrir lífshagsmunum sínum og heimila sinna. Þetta voru menn, sem sóttu sjóinn á litlum vélbátum og sumir á opnum árabátum, af miklu kappi, - verkamenn sem báru daginn út og daginn inn, og kona sú, sem getið er í fundargerðinni, vann við fiskþvott, en slíkt starf var að mestu unnið í óupphituðu húsnæði, og stundum undir beru lofti, og kom fyrir að brjóta þurfti ís af þvottakörunum áður en fiskþvottur gæti hafist.

Fundarstjóri á þessum fundi var kjörinn Sveinbjörn Oddsson, og fundarritari Sæmundur Friðriksson. Frummælandi á þessum undirbúningsfundi var Oddur Sveinsson á Akri.

Hann flutti snjallt erindi um alþýðuhreyfinguna í Evrópu, og lýsti starfi hennar og stefnu, og hversu miklu hún gæti komið til leiðar með starfsemi sinni. Hvatti Oddur eindregið til stofnunar verkalýðsfélags hér á Akranesi.

Þá ræddi Sæmundur Friðriksson, um stofnun verkalýðsfélags, og lýsti því hversu mikla þýðingu slíkur félagsskapur gæti haft fyrir verkalýðinn á sjó og landi, bæði í kaupgjalds- og atvinnumálum.

Sveinbjörn Oddsson kvað ekki hægt á einu kvöldi, að sýna fram á hvernig best væri ráðin bót á öllu því sem umbóta þurfti með, og lýsti á hvern hátt hann hyggði, að verkalýðsfélag gæti náð árangri ef stofnað yrði.

Auk þess töluðu þeir Þorsteinn Benediktsson og Sigurður Jörundsson, og mæltu þeir báðir með stofnun verkalýðsfélags. Þess ber að geta, að bræðurnir frá Teig, Ásgrímur, Sigurjón og Stefán, stuðluðu mjög að stofnun félagsins.

Á fundi þessum var kosin 5 manna nefnd, til þess að vinna að frekari undirbúningi. Kosningu hlutu eftirtaldir menn: Sveinbjörn Oddsson, Sæmundur Friðriksson, Jörgen Hansson, Indriði Jónsson og Oddur Sveinsson.

Þá var kosin 9 manna nefnd til þess að gera tillögur um stjórn fyrir væntanlegt félag og hlutu kosningu eftirtaldir: Indriði Jónsson, Sigurjón Sigurðsson, Sigurður Björnsson, Eiríkur Guðmundsson, Jónas Guðmundsson, Ólafur Kristjánsson, Gísli Einarsson, Halldór Sigurðsson og frú Sveinsína Sveinsdóttir. Síðan var fundi frestað og framhaldsfundur boðaður hinn 14. okt. 1924.

Framhaldsfundur var haldinn boðaðan fundardag, og þá lagt fram frumvarp að lögum fyrir félagið og það samþykkt samhljóða á fundinum. Stofndagur Verkalýðsfélags Akraness er því 14. október 1924. Stofnendur munu hafa verið alls 108 að tölu.

1. 1. grein laganna hljóðaði svo:

           Félagið heitir: Verkalýðsfélag Akraness. Starfssvið: Ytri-Akraneshreppur.

2. 2. grein.

           Tilgangur félagsins er að efla og styðja hag og menningu alþýðunnar á því svæði, sem félagið nær yfir, með því að vinna að sjálfsbjargarviðleitni almennings, ákveða vinnutíma og kaupgjald, og með sjálfstæðri þátttöku alþýðunnar í stjórnmálum lands og sveitarfélags, allt í samræmi við önnur verkalýðsfélög og Alþýðusambandið.

Fyrsta stjórn félagsins var skipuð eftirtöldum mönnum: Formaður: Sæmundur Friðriksson; ritari: Oddur Sveinsson og féhirðir Eiríkur Guðmundsson, Tungu. Meðstjórnendur: Jörgen Hansson og Ágúst Ásbjörnsson; varaformaður: Sveinbjörn Oddsson; vararitari: Gísli Gíslason og varaféhirðir: Jónas Guðmundsson.

Nú hefur þriðja stýrivaxtahækkun Seðlabankans litið dagsins ljós en á nokkrum mánuðum hafa stýrivextir bankans hækkað úr 0,75 prósentum í 1,5 prósent.

Það liggur fyrir að svona vaxtahækkun þegar hún hefur skilað sér út að fullu hefur mikil áhrif á hag og ráðstöfunartekjur heimilanna. Í því samhengi er rétt að vekja athygli á því sem fram kemur í Tíund blaði frá ríkisskattstjóra að íslensk heimili og einstaklingar skulduðu 2.266 milljarða króna árið 2019. Það er gríðarlega mikilvægt að almenningur átti sig á því að vaxtahækkanir eru ekkert annað en eignarfærsla frá skuldsettum heimilum yfir til fjármálakerfisins og 0,75% vaxtahækkun þýðir eignartilfærslu sem nemur tæpum 17 milljörðum á ári þegar og ef öll stýrivaxtahækkunin skilar sér í formi hækkunar á vöxtum fjármálakerfisins.

Ástæðan fyrir þessari vaxtahækkun er vegna aukinnar verðbólgu en 12 mánaða verðbólgan í dag er 4,4% en takið eftir að verðbólgan án húsnæðisliðar í vísitölunni er einungis 2,9%. Það liggur fyrir að ástæða fyrir mikilli hækkun húsnæðisverðs sem rekja má til trega sveitarfélaganna til að úthluta lóðum sem hefur leitt til framboðsskorts. Það undarlega í þessu er að við hækkun á fasteignaverði skapast sjálfkrafa hækkun á fasteignagjöldum sem sveitarfélögin fá. Með öðrum orðum lóðaskortur sem leiðir til hækkunar á fasteignaverði skilar sveitafélögunum umtalsvert auknum tekjum og því má segja að sveitarfélögin hafi nánast hvata til að viðhalda lóðaskorti til að ýta undir hækkun á fasteignaverði enda skilar það þeim hærri fasteignagjöldum eins og áður sagði.

Tímabundin hækkun í séreignarsjóði betri lausn?

Nú segir Seðlabankastjóri að stýrivaxtahækkun sé stýritæki sem þeir beita m.a til að draga úr einkaneyslu til að ná niður verðbólgu. Það má vera rétt, en er nauðsynlegt að gera það með því að ástunda miskunnarlausa eignatilfærslu frá skuldsettum heimilum yfir til fjármálakerfisins. Getum við tekið upp nýtt fyrirkomulag sem Seðlabankinn hefði til að draga úr einkaneyslu almennings til að ná verðbólgu niður. Mitt mat er, já það er svo sannarlega hægt að gera án þess að fjármagn renni ekki í milljarða vís í hvert sinn sem stýrivextir eru hækkaðir til fjármagnseigenda.

Ég tel að það eigi að breyta þessu þannig að ekki sé verið að draga úr einkaneyslu almennings með þeim hætti að flytja jafnvel 16 milljarða frá heimilunum eins og þessar vaxtahækkanir munu leiða af sér. Það væri miklu skynsamlegra að breyta þessu þannig að Seðlabankinn hefði heimild til að hækka framlag í séreignasjóði af launatekjum til að draga tímabundið úr einkaneyslu.

Það er ljóst að mun meiri sátt myndi ríkja um það ef Seðlabankinn hefði heimild til að gefa það út að allt launafólk myndi t.d auka framlag sitt tímabundið í séreignasjóð um 0,75% af sínum heildarlaunum til að slá tímabundið á einkaneysluna. Upphæðin færi inn á séreignareikning viðkomandi launamanns, en með því væri ekki verið að færa milljarða frá almenningi yfir til fjármálakerfisins heldur inn á reikning hjá einstaklingum sem myndi draga úr einkaneyslu. Fjármunirnir væru eftir sem áður eign fólksins.

Hvaða sanngirni er í því að það séu bara skuldsett heimili og fyrirtæki sem verða fyrir barðinu á vaxtahækkunum sem á að draga úr einkaneyslu en þeir sem skuldlausir eru leggja ekkert til málanna við að ná verðbólgunni niður.

Ég tel það í það minnsta fráleitt að verið sé að færa milljarða til fjármálakerfisins þegar það liggur fyrir að hægt væri að finna önnur stýritæki til að draga úr einkaneyslu almennings án þess að verið sé að færa milljarða frá þeim yfir til fjármálaelítunnar.

Það er morgunljóst að þessi leið myndi tryggja að ekki sé ástunduð grimmileg eignartilfærsla frá skuldsettum heimilum yfir til fjármálakerfisins í skjóli þess að draga þurfi tímabundið úr einkaneyslu almenningsins til að kveða niður verðbólguna.

Eina sem þarf til að breyta þessu er kjarkur, vilji og þor, en að sjálfsögðu mun fjármálaelítan leggjast gegn svona hugmyndum þar sem komið yrði í veg fyrir að fjármálakerfið myndi fá að vaða ofan í vasa vinnandi fólks og skuldsettra heimila með skítugum krumlum sínum í hvert sinn og Seðlabankinn ákveður að hækka stýrivextina.

Finnum nýja leið til þess þar sem hagsmunir launafólks og heimilanna verða hafðir í forgrunni en ekki enn og aftur hagsmunir fjármálaelítunnar eins og núverandi fyrirkomulag kveður á um.

Munum að þetta fyrirkomulag Seðlabankans um að draga úr einkaneyslu launafólks til að ná niður verðbólgu er ekkert náttúrulögmál heldur mannanna verk sem auðveldlega er hægt að breyta.