Í gær tók Félagsdómur mál Verkalýðsfélags Akraness gegn Sambandi íslenskra sveitarfélaga fyrir vegna svokallaðs SALEK samkomulags. Eins og fram hefur komið hér á heimasíðunni þá hafa forsvarsmenn Sambands íslenskra sveitarfélaga lýst því yfir að þeir séu skuldbundnir af SALEK samkomulaginu og gera þá skýlausu kröfu að SALEK samkomulagið í heild sinni verði hluti af kjarasamningi Verkalýðsfélags Akraness vegna starfsmanna sem starfa hjá Akraneskaupstað.

Það sorglega í þessu máli er að það er enginn ágreiningur hvað varðar launabreytingar í umræddum kjarasamningi heldur einungis hvort Sambandi íslenskra sveitarfélaga sé stætt á því að krefjast þess að SALEK samkomulagið sé sem fylgiskjal við samninginn en með slíku er ljóst að samkomulagið í heild sinni er orðið hluti af kjarasamningnum. Enda kemur fram á heimasíðu ASÍ þar sem fjallað er um gildi bókana og fylgiskjala með kjarasamningum og þar sem fjallað er um gildi fylgiskjala segir orðrétt á heimasíðu ASÍ: "Sé efni fylgiskjala með kjarasamningi samningur aðila um tiltekin efni, hafa þau sama gildi og kjarasamningurinn sjálfur."

Þetta myndi þýða ef að Verkalýðsfélag Akraness myndi samþykkja að SALEK samkomulagið yrði með sem fylgiskjal með kjarasamningi við Samband íslenskra sveitarfélaga að félagið væri búið að samþykkja að fullu allt sem í SALEK samkomulaginu stendur eins og til dæmis þjóðhagsráð, samræmda launastefnu til 2018 og önnur atriði sem að í samkomulaginu er kveðið á um. Eðli málsins samkvæmt hefur Verkalýðsfélag Akraness enga heimild til að samþykkja slíkt enda væri það gróft brot á frjálsum samningsrétti stéttarfélagsins samkvæmt lögum um stéttarfélög og vinnudeilur.

Formaður VLFA sagði í vitnaleiðslum fyrir Félagsdómi í gær hverjar afleiðingarnar yrðu af því ef félagið myndi samþykkja að umrætt SALEK samkomulag myndi fylgja með kjarasamningi við Samband íslenskra sveitarfélaga. Afleiðingarnar væru fólgnar í því að í SALEK samkomulaginu er kveðið á um að launabreytingar frá nóvember 2013 til 31. desember 2018 megi ekki vera hærri en sem nemur 32%. Þetta myndi þýða að starfsmenn Elkem Ísland á Grundartanga sem verða með lausan samning í árslok 2017 ættu ekki rétt á neinni launahækkun fyrir árið 2018 vegna þess að þeir fylla upp í 32% kostnaðarrammann sem SALEK hópurinn er búinn að ákveða að megi vera hámark. Semsagt, þegar Verkalýðsfélag Akraness myndi mæta að samningsborðinu vegna kjarasamnings Elkem Ísland á Grundartanga þá væri í boði 0% launahækkun vegna þess að SALEK hópurinn segir að ekki megi semja um meira en 32% á áðurnefndu tímabili.

Það er morgunljóst að Verkalýðsfélag Akraness er alls ekki aðili að þessu samkomulagi enda veitti félagið ASÍ aldrei umboð til þess að ganga frá umræddu SALEK samkomulagi. Samkomulagi sem gengur markvisst út á að skerða samningsrétt stéttarfélaganna og ógna tilvist þeirra enda er samningsfrelsið eins og margoft hefur komið fram hér á heimasíðunni, hornsteinn stéttarfélagsbaráttunnar. En með þessu SALEK samkomulagi er verið að marka vörðu að því að taka hægt og bítandi samningsréttinn af stéttarfélögum og færa hann yfir á miðstýrðan vettvang eða eins og kemur fram í rammasamkomulaginu, að stofnað verði þjóðhagsráð sem muni ákvarða allar launabreytingar á islenskum vinnumarkaði og stéttarfélögunum verði skylt að semja innan þess svigrúms.

Lögmenn Sambands íslenskra sveitarfélaga gerðu það að aðalkröfu sinni eins og svo oft áður í svona málum að þessu máli yrði vísað frá á grundvelli þess að það ætti ekki heima undir Félagsdómi. Það er með ólíkindum að Samband íslenskra sveitarfélaga vilji ekki fá efnislega niðurstöðu í þetta mál, mál sem lýtur að einum mestu hagsmunum sem íslenskt launafólk hefur staðið frammi fyrir nánast frá stofnun verkalýðshreyfingarinnar. Hagsmunum sem lúta að því að samningsrétturinn sé hjá fólkinu sjálfu en ekki einhverjum fámennum hópi sem getur ákvarðað hverjar hámarks launabreytingar mega vera eins og kveðið er á um í samræmdu launastefnunni sem og því sem lýtur að þjóðhagsráði.

Formaður vonast til þess að Félagsdómur haldi áfram að dæma með sama hætti og Félagsdómur, Héraðsdómur og Hæstiréttur hafa gert hingað til þegar kemur að samningsfrelsi stéttarfélaganna en allir dómar sem fallið hafa hvað samningsfrelsi varðar hafa verið ótvíræðir. Samningsfrelsi stéttarfélaganna hefur margoft verið staðfest á öllum þessum dómstigum enda er samningsfrelsið bundið í lög um stéttarfélög og vinnudeilur og stjórnarskránna. Félagsdómur á ekki að geta komist að þeirri niðurstöðu að þetta mál heyri ekki undir Félagsdóm enda liggur fyrir krafa um að SALEK samkomulagið sé fylgiskjal með kjarasamningi sem þýðir að það er ígildi kjarasamnings eins og kemur fram á heimasíðu ASÍ og í þessu SALEK samkomulagi er verið að skerða samningsfrelsi stéttarfélaganna sem er brot á lögum um stéttarfélög og vinnudeilur og þar af leiðandi á málið heima undir Félagsdómi. Að þessu sögðu á dómurinn ekki að geta komist að annarri niðurstöðu en að þetta sé óskuldbindandi og andstætt lögum um stéttarfélög og vinnudeilur og stjórnarskránni.

Væntanlega mun dómur verða kveðinn upp eftir viku til tíu daga en þetta mál hefur dregist algjörlega úr hófi enda eru liðnir tveir mánuðir frá því að þessu máli var stefnt til Félagsdóms. Formaður hefur sínar skýringar á því hvers vegna það hefur gerst en þær verða ekki tjáðar að svo stöddu.

Á miðvikudaginn næstkomandi mun Félagsdómur taka fyrir mál Verkalýðsfélags Akraness vegna svokallaðs SALEK samkomulags. En eins og fram hefur komið hér á heimasíðunni þá hefur Samband íslenskra sveitarfélaga gert þá skýlausu kröfu að til að Verkalýðsfélag Akraness fái að njóta þeirra launabreytinga sem eru í boði þá þurfi SALEK samkomulagið í heild sinni að fylgja með sem fylgiskjal við kjarasamninginn en slíku hefur Verkalýðsfélag Akraness alfarið hafnað enda er félagið sannfært um að svokallað rammasamkomulag aðila vinnumarkaðarins frá 27. október sé gróft brot á lögum um stéttarfélög og vinnudeilur og stjórnarskránni.

Eins og flestir vita undirritaði forseti ASÍ fyrir hönd sambandsins rammasamkomulag aðila vinnumarkaðarins 27. október 2015 og er það mat VLFA að forsetinn hafi ekki haft neitt umboð til að undirrita umrætt samkomulag. Samkomulag sem skuldbindur aðildarfélög ASÍ til að ákvarða launabreytingar allt til ársins 2018 sem og afsala sér endurskoðun kjarasamninga svo ekki sé talað um að sett verði á laggirnar nýtt vinnumarkaðslíkan þar sem skipað verði svokallað þjóðhagsráð sem mun ákvarða allar hámarks launabreytingar og að stéttarfélögunum verði skylt að vera innan þess svigrúms eins og kveðið er á um í samkomulaginu. Nánast engin umræða fór fram um þetta rammasamkomulag, ekki var kallað eftir neinu umboði af hálfu VLFA hvað samkomulagið varðaði og fékk Starfsgreinasamband Íslands munnlega kynningu nokkrum mínútum áður en samkomulagið var undirritað en engin drög eða gögn voru lögð í hendur aðildarfélaganna. Með öðrum orðum, þetta rammasamkomulag var undirritað án nokkurs umboðs enda kom fram á miðstjórnarfundi sem haldinn var 4. nóvember að nú þyrfti að fara að kynna samkomulagið á meðal aðildarfélaga ASÍ og út á hvað það gengi. Semsagt, gengið var frá samkomulaginu og síðan átti að fara að kynna það en rétt er að taka það fram að engin kynning hefur farið fram af hálfu Alþýðusambands Íslands á meðal aðildarfélaga sambandsins, allavega ekki hjá Verkalýðsfélagi Akraness.

Eins og áður hefur komið fram gengur rammasamkomulagið að verulegu leyti út á að skerða samningsfrelsi stéttarfélaganna, meðal annars að ákveða fyrirfram hverjar launabreytingar megi vera til ársins 2018, endurskoðun kjarasamninga var afsalað með nýjum samningi og svo eins og áður sagði á að setja á laggirnar nýtt þjóðhagsráð sem mun takmarka samningsfrelsi stéttarfélaganna. Það liggur fyrir að Samband íslenskra sveitarfélaga segir hvellskýrt að allt rammasamkomulagið sé undir og verði að vera fylgiskjal með þeim samningi sem VLFA á eftir að gera við sambandið, ellegar verði ekki gengið frá samningnum og þeir segja líka að þeir séu skuldbundnir í gegnum þetta rammasamkomulag sem þeir hafi gert við ASÍ. Þetta er eðli málsins samkvæmt gróft brot á lögum um stéttarfélög og vinnudeilur sem og stjórnarskránni enda er samningsfrelsið hornsteinn stéttarfélagsbaráttu á Íslandi.  

Rétt er að geta þess að bæði Hæstiréttur og Félagsdómur hafa margoft fjallað um samningsfrelsi stéttarfélaganna og segir meðal annars í dómsorði frá Hæstarétti: "Með vísan til viðtekinnar túlkunar á 1. og 2. mgr. 11. gr. mannréttindasáttmálans verður að túlka 1. mgr. 74. gr. stjórnarskrárinnar svo að ákvæðið verndi ekki einungis rétt manna til að stofna stéttarfélög heldur verndi það einnig frelsi stéttarfélaga til að standa vörð um og tryggja hagsmuni félagsmanna sinna. Samningsfrelsi félaganna er leið að slíku marki og nýtur því sérstakrar verndar." Skýrara verður það ekki frá Hæstarétti Íslands!

Einnig er rétt að vísa í annan dóm um samningsfrelsið frá Hæstarétti en þar segir orðrétt:  "Í samningsrétti gildir grundvallarreglan um samningsfrelsi en í henni felst að aðilar ráða efni samnings sín á milli. Þessi regla gildir meðal annars á vinnumarkaði. Á þeim vettvangi er samningsfrelsið jafnframt varið af 2. mgr. 75 gr. stjórnarskrárinnar á þann veg að löggjafanum ber með lögum að kveða á um rétt manna til að semja um starfskjör sín og önnur réttindi tengd vinnu. Að þessu gættu verður að koma ótvírætt fram í lögum ef ákvæði þeirra eiga að vera ófrávíkjanleg við gerð kjarasamninga."

Já, skýrara verður það ekki hvað Hæstarétt varðar þegar fjallað er um samningsfrelsi stéttarfélaganna og ef aðilar rammasamkomulagsins vilja meina að þeir séu ekki að skerða samningsfrelsið með þessu samkomulagi, samkomulagi sem gengur út á að takmarka launabreytingar til handa launafólki, þá veit formaður VLFA ekki hvað það er að skerða samningsfrelsi. Að sjálfsögðu er verið að skerða samningsfrelsi með þessu rammasamkomulagi enda eru aðilar að samkomulaginu búnir að skuldbinda sig til að fara eftir því í hvívetna eins og fram kemur í rammasamkomulaginu.

Það eru þónokkrir forystumenn í verkalýðshreyfingunni nú þegar búnir að viðurkenna að þeir telji að SALEK samkomulagið sé skerðing á samningsfrelsi stéttarfélaganna. Nægir að nefna í því samhengi að á formannafundi ASÍ 28. október kom fram í máli formanna RSÍ, Byggiðnar og Framsýnar á Húsavík að þeir teldu að umrætt rammasamkomulag væri skerðing á samningsfrelsi. Einnig hefur formaður heyrt haft eftir fyrrverandi formanni Verkamannasambands Íslands að umrætt SALEK samkomulag væri klár skerðing á samningsrétti og frelsi stéttarfélaga. Og fyrrverandi varaforseti ASÍ sagði inni á fésbókarsíðu sambandsins að SALEK samkomulagið væri lúmsk tilraun til að taka lögvarinn samningsrétt af stéttarfélögum.

Það er líka rétt að rifja það upp að forseti ASÍ sagði á framkvæmdastjórnarfundi Samiðnar að ef SALEK samkomulagið hefði verið komið á laggirnar fyrr þá væri ljóst að ekki hefði verið hægt að semja um þær miklu launabreytingar sem samið var um við stóriðjurnar á Grundartanga. Þetta sýnir svo ekki verður um villst þá skuldbindingu sem mun felast í SALEK samkomulaginu ef það verður að veruleika og ef einhver ætlar að segja að þetta sé ekki skerðing á samningsfrelsi Verkalýðsfélags Akraness og brot á lögum um stéttarfélög og vinnudeilur þá veit formaður ekki hvað.

Það er gríðarlega mikilvægt að Félagsdómur kynni sér þetta mál vel og rækilega og verji frjálsan samningsrétt íslenskra stéttarfélaga sem er bundinn í lögum og stjórnarskrá því eins og áður sagði er samningsfrelsi launafólks hornsteinn íslenskrar stéttarfélagsbaráttu.