Það er mat stjórnar og trúnaðarráðs Verkalýðsfélags Akraness að afnám verðtryggingar á neytendalánum til einstaklinga sé eitt af þeim aðalhagsmunamálum sem nú þurfi að berjast fyrir með kjafti og klóm. Á þeirri forsendu hefur stjórn og trúnaðarráð ákveðið að leggja fyrir ársþing ASÍ þann 17. október nk. tillögu að ályktun um afnám verðtryggingar á neytendalánum. Enda hefur verðtryggingin leikið skuldsett heimili skelfilega á liðnum árum og áratugum og sem dæmi þá hafa verðtryggðar skuldir heimilanna hækkað um allt að 400 milljarða frá 1. janúar 2008 vegna hækkunar á neysluvísitölunni.

Töluvert hefur verið í umræðunni um að hugsanlega sé verðtrygging á neytendalánum til einstaklinga ólögleg og hafa nokkrir lögmenn fjallað um það í opinberri umræðu á undanförnum mánuðum. Sökum þess hversu gríðarlegir hagsmunir hér eru í húfi fyrir skuldsett heimili ákvað stjórn Verkalýðsfélags Akraness að óska eftir ítarlegu áliti hjá lögmannsstofunni Lögmenn Laugardal ehf. á því hvort verðtrygging á Íslandi væri ólögleg.

Það voru hæstaréttarlögmaðurinn Björn Þorri Viktorsson og héraðsdómslögmaðurinn Bragi Dór Hafþórsson sem unnu 19 síðna álitsgerð um álitaefni í tveimur liðum:

1.      Mögulegt ólögmæti verðtryggingar á Íslandi skv. lögum um neytendalán nr. 121/1994 og tilskipunum Evrópuréttar.

2.      Mögulegt ólögmæti verðtryggingar á Íslandi skv. lögum um verðbréfaviðskipti nr. 108/2007 og tilskipunum Evrópuréttar.

Í niðurstöðu úr fyrri spurningunni segir meðal annars:

"Því þurfi svör við þeirri spurningu hvort verðbætur geti talist kostnaður vegna lántökunnar sem lánveitanda hafi borið að upplýsa neytanda um, í aðdraganda lánveitingarinnar. Ekki er gert ráð fyrir verðbótum í umræddri tilskipun enda þekkist verðtrygging ekki í EES ríkjunum þegar um er að ræða lánveitingar til neytenda. Ljóst er þó að verðbætur mynda stóran hluta endanlegs uppgreiðslukostnaðar þegar verðtryggð lán eru annars vegar. Telja undirritaðir að það hljóti að hafa verið tilgangur tilskipunarinnar að ná utan um allan beinan kostnað sem verður vegna lántökunnar og að neytendur eigi ávallt rétt á þeim upplýsingum. Annað fæli í sér mikið frávik frá megin markmiðum umræddrar tilskipunar. Komi í ljós að tilskipunin hafi verið ranglega innleidd í íslenskan rétt þá getur komið til skoðunar hvort íslenska ríkið beri skaðabótaábyrgð vegna þessa, hvort aðili geti sannað tjón sitt og þá hvort orsakatengsl séu milli hinnar röngu innleiðingar og þess tjóns sem aðili hefur orðið fyrir. Gæti þetta því haft í för með sér stórkostlega skaðabótahættu fyrir íslenska ríkið sé tekið mið af öllum þeim verðtryggðu lánasamningum sem gerðir hafa verið við neytendur frá gildistöku tilskipunarinnar."   

Í niðurstöðu úr seinni spurningunni segir meðal annars: 

"Að gefinni þeirri forsendu að skuldabréf eða lánssamningar teljist vera afleiðusamningar, þar sem þeir tengist vísitölu og séu verðbréf í skilningi 2. gr. laganna, þá telja undirritaðir að slíkir gerningar hljóti að auki að vera flóknir fjármálagerningar. Ef svo er þá hafi ekki mátt bjóða neytendum slíka samninga, nema því skilyrði hafi verið fullnægt að fjármálafyrirtæki hafi með sannarlegum hætti óskað eftir upplýsingum um þekkingu og reynslu viðskiptavinar, til þess að geta metið hvort varan hafi verið viðeigandi fyrir umræddan viðskiptavin, sbr. 1. mgr. 16. gr., eða þá að viðskiptavinur hafi fengið samþykkt að hann teldist fagfjárfestir í skilningi 24. gr. vvl. Þýðir þetta í raun að mati undirritaðra að fjármálafyrirtækjum hafi verið óheimilt að bjóða til sölu og selja almennum fjárfestum (neytendum) verðtryggða lánssamninga eða skuldabréf þar sem uppgjör lánsins var bundið vísitölu neysluverðs, að gefinni framangreindri forsendu."

Á þessu lögfræðilega áliti sést að það eru veruleg álitamál um það hvort verðtrygging á neytendalánum standist lög. Því er afar brýnt að t.d. Alþýðusamband Íslands láti á það reyna fyrir dómsstólum hvort verðtrygging á neytendalánum standist lög eða ekki. Það er morgunljóst að meiri hagsmunir fyrir félagsmenn innan Alþýðusambands Íslands er vart hægt að finna því eins og áður hefur verið rakið hér hefur verðtryggingin leikið íslensk heimili skelfilega á liðnum árum og áratugum.

Hægt er að lesa lögfræðilega álitið í heild sinni með því að smella hér.

Ríkisstjórn Jóhönnu Sigurðardóttur hefur svikið fjölmörg samkomulög við verkalýðshreyfingunaÞað er grátbroslegt að heyra stjórnvöld státa sig af því að þeim hafi á tímum niðurskurðar og skattahækkana tekist að standa vörð um þá sem höllustum fæti standa í íslensku samfélagi.  Og hverjir skyldu það vera sem standa hvað höllustum fæti í íslensku samfélagi í dag? Jú, það eru þeir sem hafa orðið að þola það að missa atvinnuna vegna hrunsins og reyna nú að láta enda ná saman til að framfleyta sér og sinni fjölskyldu. Það er hins vegar morgunljóst að það er útilokað fyrir þá 8.200 sem eru nú án atvinnu að framfleyta sér á þeim grunnatvinnuleysisbótum sem atvinnuleitendur eiga rétt á, en þær nema í dag 167.176 kr.

Það sorglega er að núverandi ríkisstjórn hefur svikið grimmilega ýmis samkomulög og yfirlýsingar sem verkalýðshreyfingin hefur gert við stjórnvöld samhliða kjarasamningum undanfarinna ára og það m.a. gagnvart þeim sem eiga í mestum erfiðleikum í okkar samfélagi, þeim sem eru atvinnulausir og gagnvart elli- og örorkulífeyrisþegum.

Ef ríkisstjórn Íslands hefði haft manndóm í sér til að standa við þau loforð sem hún gaf verkalýðshreyfingunni samhliða kjarasamningum bæði 17. febrúar 2008 sem og 5 maí 2011, loforð er lúta að hækkun atvinnuleysisbóta, þá væru grunnatvinnuleysisbætur í dag ekki 167.176 kr. heldur 179.023 kr. og er hér um að ræða mismun sem nemur tæpum 12.000 kr. á mánuði fyrir hvern þann einstakling sem þiggur grunnatvinnuleysisbætur.

Já, hver hefði trúað því að ríkisstjórn sem kennir sig við norræna velferð, félagshyggju, jöfnuð og réttlæti skuli voga sér að svíkja samkomulög við verkalýðshreyfinguna um hagsmuni þeirra sem orðið hafa fyrir atvinnumissi jafn miskunnarlaust og raun ber vitni.  Það er á kristaltæru að atvinnuleitendur munar svo sannarlega um 12.000 kr. á mánuði og sorglegt til þess að vita að ríkisstjórn félagshyggjunnar hafi svikið atvinnuleitendur um greiðslur sem nema tugum ef ekki hundruðum milljónum króna á liðnum árum.

Formaður félagsins vill taka það skýrt fram að áðurnefnd atriði eru alls ekki það eina sem núverandi ríkisstjórn hefur svikið í þeim samkomulögum sem verkalýðshreyfingin hefur gert samhliða kjarasamningum. Í því samhengi nægir að nefna samkomulag um verðtryggingu persónuafsláttar sem gert var við fyrrverandi stjórnvöld bæði 2006 og 2008, en núverandi stjórnvöld sviku það samkomulag illilega árið 2009.  Persónuafslátturinn ætti að vera alla vega 7.000 kr. hærri en hann er í dag ef stjórnvöld hefðu staðið við áðurnefnd samkomulög.

Á að stefna stjórnvöldum fyrir dómstóla ?

Formaður veltir því fyrir sér hvaða þýðingu undirrituð samkomulög og yfirlýsingar við stjórnvöld hafi fyrir verkalýðshreyfinguna. Er það virkilega þannig að stjórnvöld geti svikið öll þau samkomulög sem gerð eru samhliða kjarasamningum eins og ekkert sé og það án nokkurra afleiðinga.  Það liggur fyrir að verkalýðshreyfingin lítur á þessi samkomulög við stjórnvöld klárlega sem hluta af þeim kjarasamningum sem gerðir eru. Rétt er að benda á að þessi samkomulög við stjórnvöld eru kynnt fyrir félagsmönnum samhliða kynningum á kjarasamningum og því geta samkomulög og yfirlýsingar við stjórnvöld oft ráðið úrslitum hvort kjarasamningar sé samþykktir eða felldir.

Formaður veit hvað gerist þegar atvinnurekendur standa ekki við gerða samninga, jú þeim er stefnt fyrir dómstóla.  Því er algerlega spurning hvort ekki eigi að stefna ríkisstjórn Íslands fyrir dómstóla vegna síendurtekinna svika við alþýðu þessa lands og krefjast þess að stjórnvöld standi við þau samkomulög sem undirrituð hafa verið í hinum ýmsu málum.

Það er eins og áður sagði þyngra en tárum taki að ríkisstjórn sem kennir sig við félagshyggju, réttlæti og jöfnuð skuli koma svona fram við alþýðufólk í þessu landi.  Ríkisstjórn sem státar sig af því að slá skjaldborg um þá sem standa hvað verst, formaður heldur að þessi svik sem hann hefur rakið hér sýni svo ekki verður um villst að það er algert bull og kjaftæði.