Rétt í þessu sleit Verkalýðsfélag Akraness viðræðum við launanefnd sveitarfélaga vegna kjarasamnings sem félagið er með við sambandið vegna starfsmanna sem vinna hjá Akraneskaupstað. Þetta gerði formaður vegna þess að nú liggur fyrir að launanefnd sveitarfélaga vísar í rammasamkomulag á milli aðila vinnumarkaðarins sem svokallaður SALEK hópur gerði og var undirritað 27. október síðastliðinn.

Forsvarsmenn launanefndar sveitarfélaga segja að í samkomulaginu sem aðilar vinnumarkaðarins gerðu sé kveðið á um að mörkuð hafi verið samræmd launastefna þar sem tekið skal tillit til launabreytinga sem átt hafa sér stað frá nóvember 2013 og í þessu rammasamkomulagi er kveðið á um að heildar kostnaðaráhrif kjarasamningsins megi ekki vera hærri en 32% í árslok 2018.

Nú hefur komið í ljós að kostnaðaraukinn frá nóvember 2013 fram að núverandi kjaraviðræðum er 11% sem þýðir að starfsmönnum sveitarfélaga vítt og breitt um landið stendur einungis til boða rúm 20% til ársloka 2018.  Með öðrum orðum, forseti Alþýðusambands Íslands var búinn að semja fyrirfram um hverjar heildar launahækkanir til handa starfsmönnum sveitafélaganna mega vera og það þrátt fyrir að skýrt sé kveðið á um sjálfstæðan samningsrétt stéttarfélaganna samkvæmt lögum.

Það er morgunljóst að þetta rammasamkomulag SALEK hópsins stenst alls ekki lög um stéttarfélög og vinnudeilur enda er þar skýrt  kveðið á um að það séu stéttarfélögin sem fara með samningsumboðið fyrir hönd sinna félagsmanna. Á þeirri forsendu stenst það ekki eina einustu skoðun að meðal annars forseti ASÍ sé búinn að ganga frá rammasamkomulagi fyrir öll aðildarfélög innan ASÍ sem kveður á um hvert hámark launahækkana getur orðið. Ekki bara það heldur eru þessir snillingar líka búnir að ákveða hvaða launahækkanir fyrri kjarasamninga skuli dragast frá þeim samningum sem nú eru lausir. Hvernig í himninum getur slíkt staðist frjálsan samningsrétt stéttarfélaganna á Íslandi sem kveðið er á um í lögum um stéttarfélög og vinnudeilur?

Það má líka spyrja sig hvað ef getið hefði verið um í þessu rammasamkomulagi aðila vinnumarkaðarins að allar launahækkanir á næstu árum yrðu frystar? Það er í raun og veru jafn fáránlegt og að ákveða fyrirfram hverjar hámarkslaunahækkanir mega vera að frádregnum einhverjum fyrirfram gefnum launahækkunum fyrri ára.

Formaður fór ítarlega yfir það með forsvarsmönnum launanefndar sveitarfélaga og ríkissáttasemjara að það sem hér væri búið að gerast í svokölluðum SALEK hóp væri klárt brot á lögum um stéttarfélög og vinnudeilur. Í rammasamkomulaginu væri samningsrétturinn fótum troðinn þar sem búið væri að ákveða fyrirfram, án vitneskju stéttarfélagsins, um að 11% skuli koma til frádráttar á því sem um kann að semjast. Ekki bara að það komi til frádráttar heldur er þetta rammasamkomulag líka þannig uppbyggt að það má ekki semja um meira en 32% til ársloka 2018 og það þrátt fyrir að stéttarfélögin séu með frjálsan samningsrétt. Er nokkur furða að helstu forsvarsmenn launagreiðenda á Íslandi skuli fagna þessu samkomulagi eins og enginn sé morgundagurinn?

Á þessari forsendu sem hér hefur verið rakin hefur félagið falið lögmönnum félagsins að láta á það reyna fyrir félagsdómi hvort svokallaður SALEK hópur hafi heimild til að skerða og fótum troða samningsrétt frjálsra stéttarfélaga jafn illilega og kveðið er á um í umræddu rammasamkomulagi. Samkomulagi sem ekki einu sinni hefur farið til atkvæðagreiðslu á meðal almennra félagsmanna Alþýðusambands Íslands. Grundvallaratriðið er það að fulltrúar atvinnulífsins, ríkis og sveitafélaga vísa nú eðlilega í umrætt rammasamkomulag og segjast vera búnir að ganga frá samkomulagi um hverjar launahækkanirnar eiga að vera til ársins 2018. Formaður ítrekar það að þessi vinnubrögð standast enga skoðun, engin lög og eru siðferðislega röng enda er verið að fótum troða lýðræðislegan rétt frjálsra stéttarfélaga til kjarasamningsgerðar.

Lögmenn félagsins eru sammála formanni hvað þessa túlkun varðar og hefur þetta mál verið sett í forgang hjá þeim og vænta má að málinu verði stefnt fyrir félagsdóm innan fárra daga.

Formaður sá sig knúinn til þess í ljósi þess að honum var stillt upp við vegg á grundvelli þessa rammasamkomulags um launahækkanir að slíta þessum viðræðum við launanefnd sveitarfélaga. Enda er það sorglegt til þess að vita að forsvarsmenn Alþýðusambands Íslands skuli vega svo illilega að sjálfstæði sinna eigin stéttarfélaga með þeim hætti sem birtist í þessu rammasamkomulagi aðila vinnumarkaðarins.

Það er óhætt að segja að það gangi mikið á á íslenskum vinnumarkaði um þessar mundir en svokallaður SALEK hópur undirritaði í gær nýtt samkomulag undir yfirskriftinni "betri vinnubrögð, betri árangur." Þetta samkomulag var síðan til umfjöllunar á formannafundi Alþýðusambands Íslands í dag. Það er skemmst frá því að segja að formaður Verkalýðsfélags Akraness ber verulegan kvíðboga fyrir þeirri hugmyndafræði sem liggur á bakvið þetta nýja vinnumarkaðslíkan. Vinnumarkaðslíkan sem byggist á því sem gerist á hinum Norðurlöndunum en talað er um að sett verði á laggirnar svokallað þjóðhagsráð aðila vinnumarkaðarins sem muni hafa það hlutverk að meta í hvert sinn sem kjarasamningar eru lausir hvert svigrúm til launahækkana sé.

Það er vonlaust að ætla sér að taka einn þátt út úr norræna vinnumarkaðslíkaninu og heimfæra það yfir á íslenskt fyrirkomulag eins og þann þátt er lýtur að þjóðhagsráðinu. Ef að menn ætla að hverfa til norræna módelsins þá verður að taka alla þá þætti sem eru inni í því módeli og nægir að nefna í því samhengi að launamunur á milli Norðurlandanna og Íslands er í kringum 30-60%. Það er ekkert verið að tala um í þessu nýja vinnumarkaðslíkani að jafna þennan mun, það er verið að tala um að semja um afar hóflegar launahækkanir í anda þess svigrúms sem þjóðhagsráð mun komast að en það svigrúm verður mjög líklega í anda þess sem Seðlabankinn, Samtök atvinnulífsins og fjármálaráðuneytið hafa ætíð komist að þegar samningar eru lausir. Nánast undantekningalaust hafa þeir talað um að svigrúmið sé 3-3,5%. Formaður óttast það að ef þetta vinnumarkaðslíkan verður að veruleika þá sé búið að hlekkja íslenskt launafólk við samræmda láglaunastefnu og ekki verði heimilt að taka tillit til sterkrar stöðu einstaka atvinnugreina og fyrirtækja þegar kemur að mótun kröfugerðar. Semsagt, ekki megi sækja aukna hlutdeild til fyrirtækja sem skila milljörðum eða jafnvel tugum milljarða í hagnað því allir eigi að hlíta því sem þjóðhagsráð ákveður á hverjum tíma fyrir sig.

Það kom fram á formannafundi ASÍ áðan að það er ljóst að samningsréttur stéttarfélaganna verður skertur ef þetta nýja vinnumarkaðslíkan verður að veruleika. Eins og áður sagði þá er ekki nóg að taka einn þátt upp sem tengist norræna módelinu, það þarf að horfa til margra þátta, ekki bara þess mikla launamunar sem er á milli Norðurlandanna og Íslands hvað laun varðar heldur einnig þátta eins og þeirra sem tengjast vöxtum, verðtryggingu og öðru er viðkemur húsnæðismálum neytenda. Svo ekki sé talað um kostnaðarhlutdeild í heilbrigðisþjónustunni.

Já, það er ekki gott að taka einungis þann þátt út þar sem íslensku launafólki verða skammtaðar launahækkanir af hópi aðila sem sitja í svokölluðu þjóðhagsráði á sama tíma og laun margra launamanna duga vart fyrir framfærsluviðmiðum sem hið opinbera hefur gefið út. Formaður biður allt launafólk að fylgjast vel með umræðunni og reyna að tryggja með afgerandi hætti að hér sé ekki verið að skerða samningsrétt stéttarfélaganna, samningsrétt sem gerir meðal annars mögulegt að sækja á atvinnugreinar sem hafa skilað góðri afkomu og eru vel aflögufærar til að bæta kjör sinna starfsmanna. Það liggur fyrir að ef Verkalýðsfélag Akraness hefði fylgt eftir samræmdu launastefnunni sem var fyrst mótuð 2011 þá væru laun starfsmanna í stóriðjunum á Grundartanga 1 milljón króna lakari á ársgrundvelli en þau eru í dag. Og það er þetta sem Verkalýðsfélag Akraness hræðist innilega enda byggist hræðslan á því að verða hlekkjuð við samræmda láglaunastefnu næstu áratugina. Formaður er svosem ekki hissa þó fulltrúar Samtaka atvinnulífsins, stjórnvalda, sveitarfélaga og annarra hagsmunaaðila atvinnulífsins skuli fagna þessu samkomulagi enda er það og verður að mati formanns á kostnað íslensks launafólks.