Að gefnu tilefni telur Verkalýðsfélag Akraness gríðarlega mikilvægt að rifja upp og upplýsa félagsmenn sína og reyndar allt launafólk á hinum almenna vinnumarkaði um það sem samið var um í kjarasamningum á árinu 2016. En í kjarasamningi SA og ASÍ, dags. 15.1. 2016 var framlag launagreiðenda í lífeyrissjóð hækkað úr 8,0% í 11,5% í þremur áföngum. Það er að segja að framlag atvinnurekenda var aukið um 0,5% 1. júlí 2016 og síðan um 1,5% 1. júlí 2017 og að lokum mun framlagið hækka aftur um 1,5% 1. júlí 2018 eða samtals um 3,5%

Í þessum sama kjarasamningi kom fram að við endurskoðun kjarasamnings ASÍ og SA um lífeyrismál, sem ljúka átti fyrir lok maí 2016, var sagt að einstaklingum yrði heimilt að ráðstafa, að hluta eða fullu, 3,5% auknu framlagi launagreiðanda í bundinn séreignarsparnað í stað samtryggingar til að auðvelda launafólki starfslok og auka sveigjanleika. Með bundnum séreignarsparnaði er átt við að settar eru þrengri skorður en gilda gagnvart öðrum viðbótarlífeyrissparnaði.

Þessi kjarasamningur var samþykktur af félagsmönnum ASÍ m.a. vegna þess að getið var um að launafólk hefði valmöguleika um að ráðstafa að hluta eða að fullu 3,5% framlagi atvinnurekanda í bundinn séreignasparnað til að auðvelda launafólki starfslok.

Það sem síðan gerist er með svo miklum ólíkindum að erfitt er að koma orðum að því. En ASÍ og SA gerðu samkomulag 15. júní 2016 nánast í reykfylltum bakherbergjum um nýja tegund af séreign sem þeir ákváðu að kalla „tilgreinda séreign“ og þeir ákváðu einhliða í þessu samkomulagi að launafólki sé skylt að vera með þessa „tilgreindu séreign“ í lífeyrissjóðunum. Með öðrum orðum, launafólk má alls ekki velja sér annan vörsluaðila til að sjá um ávöxtun á þessari séreign nema hjá lífeyrissjóðunum.

Ég vil minna á enn og aftur að í kjarasamningum var samið um bundna séreign en hin hefðbundna séreign sem við öll þekkjum er dags daglega kölluð bundin séreign. Forysta ASÍ með forseta ASÍ í broddi fylkingar gerir semsagt samkomulag 15. júní 2016 við Samtök atvinnulífsins þar sem ákvæði um bundna séreign eru að engu höfð og búin til ný séreign sem ber heitið „tilgreind séreign“ og í þessu samkomulagi er launafólk þvingað til þess að setja þetta aukna framlag allt til lífeyrissjóðanna.

Það er gríðarlega mikilvægt að allir átti sig á því að það fór alls engin félags- eða lýðræðisleg umræða eða kosning fram á meðal félagsmanna ASÍ um það samkomulag sem forysta ASÍ og SA gerðu 15. júní 2016 þar sem ákveðið var að öllu launafólki á hinum almenna vinnumarkaði yrði skylt að leggja aukið framlag upp á 3,5% í þessa tilgreindu séreign hjá lífeyrissjóðunum. Semsagt það er enginn kjarasamningur sem kveður á um tilgreinda séreign.

En það sem gerist síðan er að Fjármálaeftirlitið áttar sig á að það sem forysta ASÍ og Samtök atvinnulífsins eru að reyna að gera með því að þvinga launafólk til að greiða þetta aukna framlag upp á 3,5% einungis til lífeyrissjóðanna stenst ekki lög og reglugerðir.

En í harðorðu bréfi frá Fjármálaeftirlitinu til lífeyrissjóðanna 7. júlí síðastliðinn ít­rek­ar eft­ir­litið að sjóðfé­lag­ar sem ráðstafa hluta í sér­eigna­sjóð ráði sjálf­ir í hvaða sér­eigna­sjóð það verður. Í þessu sama bréfi fer Fjármálaeftirlitið fram á við lífeyrissjóðina að þeir yf­ir­fari heimasíður sín­ar og fjar­lægi vill­andi upp­lýs­ing­ar um fram­an­greint og leiðrétti frétta­flutn­ing til sjóðsfélaga.

Hann er yfirgengilegur hrokinn í forseta ASÍ og forystu Samtaka atvinnulífsins en núna telja þessir aðilar að þeir þurfi nú ekkert að fara eftir alvarlegum athugasemdum sem Fjármálaeftirlitið gerði gagnvart lífeyrissjóðunum og lýtur að valmöguleika launafólks á hinum almenna vinnumarkaði til að velja sér vörsluaðila til að ávaxta aukið framlag atvinnurekanda í séreignasjóð sem samið var um árið 2016.

Forysta ASÍ og Samtaka atvinnulífsins telja sig ekkert þurfa fara eftir þessu harðorða bréfi frá FME ef marka má sameiginlega yfirlýsingu frá forseta ASÍ og framkvæmdastjóra Samtaka atvinnulífsins 19. júní sl. þar sem ýjað er að því að starfsmenn Fjármálaeftirlitsins séu svo vitlausir að þeir hafi ekkert vit á því sem þeir eru að gera athugasemdir við. Meira að segja krefjast forseti ASÍ og framkvæmdastjóri SA þess að Fjármálaeftirlitið endurskoði þær alvarlegu athugasemdir sem það hafði gert í skriflegu bréfi til lífeyrissjóðanna. Algjörlega magnaður hroki sem er í þessum mönnum!

Fjármálaeftirlitið svarði síðan athugasemdum forseta ASÍ og framkvæmdastjóra Samtaka atvinnulífsins 21. júlí síðastliðinn. En í þessu svarbréfi segir m.a. „Fjármálaeftirlitið hefur yfirfarið þau sjónarmið sem fram koma í bréfi SA og Así hinn 19. júlí sl. og telur ekki tilefni til að FME breyti afstöðu sinni eins og hún kemur fram í dreifibréfi stofnunarinnar hinn 7. júlí sl. Þó lífeyrisréttindi séu viðfangsefni kjarasamninga er það mat Fjármálaeftirlitsins að efni kjarasamninga um lífeyrisréttindi þurfi að rúmast innan ramma laga nr. 129/1997. Telur Fjármálaeftirlitið þannig að aðilar vinnumarkaðarins geti ekki samið þá launamenn, sem kjarasamningur tekur til, undan lögbundnum rétti sjóðfélaga til að velja sér annan aðila til að taka við iðgjaldi sem renna skal til tilgreindrar séreignar skv. 3. mgr. 4. mgr. laganna en þann lífeyrissjóð sem tekur við iðgjaldi renna skal til samtryggingar.“ 

Einnig segir í þessu sama bréfi frá FME: „ Með hliðsjón af efni bréfs SA og Así telur Fjármálaeftirlitið jafnframt rétt að koma á framfæri að eftirfarandi ákvæði samkomulags SA og ASÍ er að mati stofnunarinnar ekki í samræmi við 2. mgr. 5. gr. laga nr. 129/1997:

FME ítrekar að í  2. mgr. 5. gr. laga nr. 129/1997 komi skýrt fram að viðkomandi launagreiðanda eða lífeyrissjóði ber að færa greiðslu skv. ákvörðun sjóðfélaga skv. 1. mgr. 5. gr. sömu laga til annars aðila án sérstaks kostnaðarauka fyrir sjóðfélagann. Að mati Fjármálaeftirlitsins er það lögbundinn réttur sjóðfélaga að velja hvor aðilinn skuli færa greiðslu samkvæmt ákvörðun sjóðfélagans sem verður ekki saminn frá sjóðfélaga með kjarasamningi."

Já takið eftir sjálft Fjármálaeftirlitið segir að forysta ASÍ og Samtaka atvinnulífsins séu að fremja lögbrot á íslensku launafólki með því samkomulagi sem þeir gerðu sín á milli.

Formaður VLFA myndi nú telja það fréttaefni þegar Fjármálaeftirlitið segir í opnu bréfi til forseta ASÍ og framkvæmdastjóra Samtaka atvinnulífsins þið eruð að fremja lögbrot á íslensku launafólki.Þið eruð að fremja gróft lögbrot að ætla að þvinga launafólk til að greiða eingöngu þetta auka mótframlag í séreignarsjóð til lífeyrissjóðanna!  FME segir að það sé lögbundinn réttur launafólks að velja sér aðila til að taka við þessu aukna framlagi upp á 3,5%.

FME segir líka að það nægi fyrir launafólk að láta sinn atvinnurekanda vita að það vilji ávaxta sína séreign hjá öðrum vörsluaðila en lífeyrissjóðunum og atvinnurekandanum ber að fara að vilja launamannsins.

Það er svo mikið umhugsunarefni að forysta ASÍ skuli vera tilbúin að fremja lögbrot gagnvart sínum félagsmönnum til að reyna að þvinga sína eigin félagsmenn til leggja allan séreignarsparnaðinn upp á 3,5% inn í lífeyrissjóðina.

Að gera samkomulag við Samtök atvinnulífsins sem er stútfullt af lögbrotum er með ólíkindum og ekki bara það heldur blasir það við að þessi tilgreinda séreign sem forystan er að reyna að koma á er miklu óhagstæðari fyrir allt launafólk.

Af hverju segir formaður VLFA þetta? Í fyrsta lagi þá á þessi tilgreinda séreign að verða skerðingarhæf frá greiðslum frá Tryggingarstofnun en það var m.a. upplýst á aukaaðalfundi lífeyrissjóðs Festu sem haldinn var fyrir nokkrum vikum.

Já takið eftir að þessi tilgreinda séreign mun leiða til þess að sumt launafólk mun fá minni greiðslur frá Tryggingarstofnun þegar það hefur töku ellilífeyris frá TR. Hvernig má það vera að forystu ASÍ skuli detta til hugar að semja um aukið framlag í séreign sem leiðir til skerðingar á greiðslum frá TR og þá í ljósi þess að almannatryggingakerfið og lífeyriskerfið liggur undir verulegum ámælum vegna þeirra skerðinga sem nú þegar eru í kerfinu. Hvað er forysta ASÍ að pæla að auka á þessar skerðingar og fyrir hvern eru þessir menn að vinna?  Þetta er svo óskiljanlegt vegna þess að sá séreignarsparnaður sem allir þekkja og eru að greiða í skerðir ekki greiðslur frá Tryggingarstofnun. 

Það má alveg með rökum halda því fram að það sé vart hægt að kalla þessa tilgreindu séreign "séreign" í ljósi þess að hún eigi að verða skerðingarhæf frá Tryggingarstofnun.  Munum að lífeyriskerfið átti að vera viðbót við almannatryggingakerfið þegar það var sett á laggirnar 1969. Að hugsa sér að forysta ASÍ skuli síðan búa til nýja tegund af séreign sem á að verða skerðingarhæf. Í þessu samhengi vill formaður VLFA rifja upp orð Ásmundar Stefánssonar sem er fyrrverandi forseti ASÍ en á fundi árið 2012 um lífeyrismál sagði hann orðrétt:  „seg­ist ekki hafa haft hug­mynda­flug til að láta sér detta í hug að stjórn­völd myndu ganga svo langt í tekju­teng­ingu elli­líf­eyr­is eins og þau hafa gert. Það skipti í dag engu máli hvort verka­kona á lág­marks­laun­um hefði greitt í líf­eyr­is­sjóð eða ekki. Hún væri jafn­sett.“

Já hugsið ykkur að núna er forysta ASÍ að koma með nýja séreign, svokallaða tilgreinda séreign sem á að verða skerðingarhæf. Skyldi núverandi forseti ASÍ fá samviskubit yfir því að búa til enn frekari skerðingar en nú þegar eru í kerfinu. Mjög mikilvægt er að allir átti sig á því að sú séreign sem allt launafólk er að greiða í dag er ekki skerðingarhæf af greiðslum frá TR.

Í öðru lagi er óskiljanlegt að ætla að reyna að þvinga launafólk til að leggja þessa tilgreindu séreign einungis til lífeyrissjóðanna. Hví í ósköpunum vill forysta ASÍ ekki leyfa sínum félagsmönnum að hafa val um hjá hvaða séreignarsjóði þeir ávaxta sinn sparnað?

Í þriðja lagi þá skil ég ekki þá forræðishyggju að meina launafólki að nota þennan lífeyrissparnað til niðurgreiðslu á húsnæðisskuldum því betri ávöxtun er ekki hægt að fá enda þessi niðurgreiðsla skattlaus.

Í fjórða lagi þá skil ég ekki af hverju launafólk má ekki hefja töku á þessum séreignarsparnaði þegar 60 ára aldri er náð eins og með hefðbundinn séreignarsparnað, tilgreindu séreignina má ekki taka út fyrr en 62 ára aldri er náð.

Mat formanns er að forysta ASÍ og SA ætli sér að tryggja að allir þessir fjármunir renni til lífeyrissjóðanna og komið verði í veg fyrir að launafólk hafi val og allt var þetta gert án þess að nokkur félagsleg eða lýðræðisleg umræða ætti sér stað inní stéttarfélögunum eða með hinum almenna launamanni.

Þetta var gert eins og áður sagði inni í reykfylltum bakherberjum þar sem menn telja sig ekkert þurfa að spyrja eða bera svona stórar ákvarðanir undir sína félagsmenn en þeir telja sig orðið ráða svo miklu að þeir ætla vart að hlusta á Fjármálaeftirlitið sem segir að verið sé að fremja lögbrot á launafólki. Það er mat formanns Verkalýðsfélags Akraness að félagsmenn innan ASÍ geti alls ekki látið það átölulaust að forysta ASÍ búi til samkomulag sem er stútfullt af lögbrotum og vinni gegn hagsmunum þeirra.

Eins og fram hefur komið hér á heimasíðu félagins þá var kveðinn upp dómur 28. júní í Héraðsdómi Vesturlands í máli Verkalýðsfélags Akraness gegn Hval hf. Kröfuliðir stefnunnar voru í fjórum liðum og vannst aðalkröfuliðurinn en Hvalur var sýknaður af hinum þremur kröfuliðunum og mun VLFA klárlega áfrýja þessum þremur kröfuliðum til Hæstaréttar.

Rétt er rifja upp að Verkalýðsfélag Akraness ákvað að fara með málefni eins starfsmanns fyrir héraðsdóm sem prófmál og náði krafan einungis fyrir eina hvalvertíð eða nánar tiltekið vertíðina 2015.

Það liggur fyrir að sérstöku greiðslunnar sem vannst fyrir Héraðsdómi Vesturlands 28. júní er getið í öllum ráðningarsamningum starfsmanna fyrir vertíðirnar 2013,2014 og 2015 og því er fordæmisgildi þessa dóms ótvírætt.

Krafan sem vannst og var aðalkrafa félagsins laut að sérstakri greiðslu sem getið er um í ráðningarsamningi starfsmanna, en dómurinn féllst á kröfu félagsins og dæmdi Hval hf. til að greiða umræddum starfsmanni sem er félagsmaður VLFA 455.056 krónur ásamt dráttarvöxtum frá 19. janúar 2016. Hvalur hf. var einnig dæmdur til að greiða 500.000 krónur í málskostnað.

Aðalkrafa félagsins byggðist á því að í ráðningarsamningi starfsmanna er getið um að fyrir hverja 12 tíma vakt séu greiddar 33.142 kr. á virkum dögum og 36.997 kr. fyrir helgarvaktir.

Í öðrum lið í ráðningarsamningi starfsmanna kveður á um að í sérstakri greiðslu séu greiddar 5.736 kr. fyrir hverja 12 tíma vakt vegna skerðingar á frítökurétti og vegna ferða til og frá vinnustað.

Ágreiningurinn laut að því að Hvalur hf. vildi meina að þessi sérstaka greiðsla upp á 5.736 kr. fyrir hverja vakt vegna skerðingar á hvíldartíma og ferða til og frá vinnustað hafi verið inni í vaktakaupinu, en dómurinn tók undir það með VLFA að starfsmenn hefðu klárlega mátt skilja ráðningarsamninginn þannig að þessi greiðsla væri til viðbótar vaktarkaupinu.

En rétt er að geta þess að ekki nokkur sundurliðun um þessa sérstöku greiðslu kom fram á launaseðlum starfsmanna enda þurftu lögmenn Hvals að koma með ótrúlega reikniformúlu til að láta greiðslur á launaseðli ganga upp eins og kom fram við aðalmeðferð málsins fyrir Héraðsdómi Vesturlands.

Það er ljóst að þessi dómur hefur klárlega fordæmisgildi eins og áður sagði gagnvart öllum þeim starfsmönnum sem unnu hjá Hval hf. á vertíðunum 2013, 2014 og 2015. Það er erfitt að segja nákvæmlega hversu mikið fordæmisgildi þessi dómur hefur í krónum talið, en það má alveg áætla að þessi dómur muni geta kostað Hval hf. um eða yfir 200 milljónir ef hann verður staðfestur í Hæstarétt.

En núna hafa forsvarsmenn Hvals tilkynnt lögmanni Verkalýðsfélags Akraness að fyrirtækið muni áfrýja þessari niðurstöðu er laut að sérstöku greiðslunni til Hæstaréttar.

Í ljósi þessi að Hvalur ákvað að áfrýja þessum dómi til Hæstaréttar þá óskaði lögmaður Verkalýðsfélags Akraness eftir því við forsvarsmenn Hvals að fyrirtækið myndi gefa út yfirlýsingu sem byggðist á því að Hvalur hf. myndi ekki beita fyrir sig fyrningu hvað varðar kröfu annarra starfsmanna  vegna vertíðanna 2013 og 2014.  En áætla má að niðurstaða frá Hæstarétti liggi ekki fyrir fyrr en seint á næsta ári. Það myndi þýða að kröfur vegna vertíðanna 2013 og 2014 myndu fyrnast.

Það kom okkur í Verkalýðsfélagi Akraness verulega á óvart að forsvarsmenn Hvals hf. hafi þvertekið fyrir það að gefa slíka yfirlýsingu út og því var Verkalýðsfélag Akraness nauðbeygt til að stefna fyrir hönd 97 félagsmanna þess sem störfuðu hjá Hval á vertíðunum á árunum 2013, 2014 og 2015 til þess að rjúfa fyrninguna. Það var mjög undarlegt og hálf harðneskjulegt að forsvarsmenn Hvals hafi ekki verið tilbúnir að gefa slíka yfirlýsingu út og bíða síðan eftir niðurstöðu frá Hæstarétti.

Það blasir við að umtalsverðir hagsmunir eru hér í húfi fyrir þá starfsmenn sem um ræðir og því var mjög mikilvægt fyrir VLFA að stefna fyrir alla sína félagsmenn til að rjúfa fyrninguna og var forsvarsmanni Hvals hf. afhent stefna á síðasta föstudag fyrir 97 félagsmenn VLFA. Það þýðir að fyrningin hefur verið rofin frá og með 21. júlí 2017.

Eins og áður sagði þá var Hvalur dæmdur til að greiða starfsmanni vegna vertíðarinnar 2015 tæpar 500.000 krónur og það þýðir að starfsmaður sem var allar þrjár vertíðarnar 2013, 2014 og 2015 getur klárlega átt vangreidd laun sem nema um eða yfir 1,5 milljón.

Það er yfirlýst stefna stjórnar Verkalýðsfélags Akraness að standa ætíð vörð um réttindi og kjör sinna félagsmanna og verja þau með öllum tiltækum ráðum ef með þarf en gríðarleg vinna og tími hefur farið í þessi mál því það er ekkert smá mál að þurfa að stefna fyrirtæki fyrir 97 starfsmenn.