Í gær var haldinn samningafundur við Norðurál en síðasti samningafundurinn var í byrjun júlímánaðar og því er liðinn einn og hálfur mánuður frá því síðasti samningafundur var haldinn á milli samningsaðila. Rétt er að geta þess að ríkissáttasemjari hélt fundinn á Grand hóteli til að hægt væri að virða tveggja metra regluna og þau sóttvarnarviðmið sem yfirvöld hafa gefið út.

Eins og fram hefur komið hér á heimasíðunni þá rann kjarasamningur milli aðila út um síðustu áramót og eru því að verða liðnir 9 mánuðir frá því kjarasamningur starfsmanna rann út. Þrátt fyrir ítrekaðar tilraunir og fjölmarga samningafundi hefur lítið sem ekkert þokast áfram hvað launalið samningsins varðar.

Á þeirri forsendu sáu Verkalýðsfélag Akraness og VR sig knúna til að láta kjósa um algert yfirvinnubann sem mun hefjast 1. september nk. og verkfall frá og með miðnætti 1. desember. Kosning félagsmanna var algerlega afdráttarlaus en hjá VLFA samþykktu 97% þeirra sem kusu að hefja áður nefndar aðgerðir og 95% hjá VR.

Það kom formanni VLFA svo sem ekkert á óvart að forsvarsmenn NA skyldu mæta á fundinn í gær með sama skilnings- og skeytingarleysið í garð starfsmanna enda orðinn öllu vanur hvað það varðar. Það er hins vegar vanvirðing við starfsmenn Norðuráls sem hafa skilað fyrirtækinu um 100 milljarða í hagnað frá því að fyrirtækið hóf starfsemi að láta það viðgangast að þeir séu búnir að vera samningslausir í tæpa 9 mánuði.

En um hvað snýst deilan? Jú, hún snýst um það að þetta öfluga fyrirtæki sem Norðurál semji við sína starfsmenn um sömu launahækkanir og hagvaxtarauka eins og kveðið er á um í lífskjarasamningum. Takið eftir það er ekkert verið að fara fram á meira en nánast allur íslenskur vinnumarkaður hefur nú þegar undirgengst að gera. Nei, alþjóðlega stórfyrirtækið Norðurál hafnar að taka þátt í því að lífskjarasamningshækkanir gildi fyrir starfsmenn Norðuráls.

Það sorglega í þessu öllu saman er að þeir eru studdir dyggilega af Samtökum atvinnulífsins sem komu að því að barna lífskjarasamninginn með verkalýðshreyfingunni, en núna vilja þeir ekki kannast við króann og haga sér eins og argasti drullusokkur sem fer á sveitaball og barnar konu og vill síðan ekki kannast við getnaðinn!

Rétt er að geta þess að grunnlaun starfsmanna eru hægt og bítandi að sogast niður og í dag er lægsti grunntaxti verkamanns í Norðuráli jafn hár og lægsti taxti verkamanns á hinum almenna vinnumarkaði. Rétt er líka að vekja athygli á því að starfsmaður sem er að byrja í mötuneyti á sjúkrahúsi Akraness er með jafn há grunnlaun og starfsmaður sem hefur starfað í yfir 10 ár í stóriðju.

En eins og allir vita sem hafa unnið í stóriðju þá geta störfin þar verið hættuleg, krefjandi og loftgæði alls ekki þau sömu og gengur og gerist í öðrum störfum.

Norðurál hafnar alfarið að semja í anda lífskjarasamningsins og vill miða launabreytingar við 95% af launavísitölu Hagstofunnar og koma með aukalega handa verkamönnum 2000 kr. fyrir árið 2020 og 3000 kr. fyrir árið 2021 og sú upphæð kemur einungis ef 8 tímavaktakerfi verður að veruleika. Því er alls ekki fast í hendi að sá 3000 kall kæmi til starfsmanna og því ekki hægt að taka hann með.

Norðurál vill gera 5 ára samning þar sem miðað verði síðan við 95% af launavísitölunni á samningstímanum.  Við vitum að launavísitalan var 4,25% í fyrra en Norðurál gerir ráð fyrir að launavísitalan verði 4,58% fyrir árið 2020 og 4% árið 2021. Þetta þýðir að launahækkanir fyrstu þrjú ár samningsins yrðu með eftirfarandi hætti ef forsendur Norðuráls ganga eftir:

• Árið 2020 15.118 kr.
• Árið 2021 14.829 kr.
• Árið 2022 13.664 kr.
• Samtals:   43.611 kr.

Eins og flestir vita þá hækkuðu grunnlaunataxtar verkafólks í lífskjarasamningum með eftirfarandi hætti:

• Árið 2020 24.000 kr.
• Árið 2021 24.000 kr.
• Árið 2022 25.000 kr.
• Samtals:   73.000 kr.

Á þessu sést að Norðurál ætlast til þess að byrjendalaun starfsmanna Norðuráls hækki um 29.389 kr. minna en lífskjarasamningurinn myndi gefa og það er eitthvað sem félagsmenn Verkalýðsfélags Akraness sem starfa hjá Norðuráli geta ekki, vilja ekki og ætla ekki að sætta sig við.

Ríkissáttasemjari hefur boðað til næsta samningafundar 26. ágúst eða 5 dögum áður en allsherjar yfirvinnubann skellur á og því þarf nánast kraftaverk til að forða því og reiknar formaður með löngu yfirvinnubanni og verkfalli í framhaldinu.

Félögin eru að byrja að undirbúa eftirlit með yfirvinnubanninu og eins og staðan er núna er mjög líklegt að félögin VR og VLFA boði alla starfsmenn til fundar fyrir mánaðarmót til að leggja enn frekar línurnar fyrir komandi átök, átök sem byggjast á þeirri sjálfsögðu kröfu að stórfyrirtækið Norðurál hækki laun sinna starfsmanna eins og öll önnur fyrirtæki á íslenskum vinnumarkaði hafa undirgengist að gera. Eitt er víst að Verkalýðsfélag Akraness og VR munu ekki gefa tommu eftir í því að tryggja félagsmönnum sínum sömu launabreytingar og lífskjarasamningurinn kveður á um.

Enda komu formenn VLFA og VR að stórumhluta að því að barna lífskjarasamninginn með Samtökum atvinnulífsins og munu formenn þessara félaga ekki haga sér eins og Samtök atvinnulífsins sem vilja núna ekki kannast við króann og neita að greiða það meðlag sem lífskjarasamningurinn kvað á um að greiða ætti.

Eins og mikið hefur verið fjallað um hér á heimasíðu félagsins þá stefndi Verkalýðsfélag Akraness Hval hf. vegna brota á ráðningarkjörum starfsmanns sem var við störf á hvalavertíðinni 2015.

Krafan fyrir hönd félagsmannsins hljóðaði í heildina upp á rétt rúma eina milljón og byggðist á vertíðinni 2015 en krafan var í fjórum þáttum sem eru eftirfarandi:

• Sérstök greiðsla að upphæð 5.736 kr. fyrir hverja 12 tíma vakt sem getið var um í ráðningarsamningi vegna skerðingar á frítökurétti og vegna ferða til og frá vinnustað.
• Vangreiðsla vegna lágmarkshvíldar
• Vangreiðsla vegna bónuss sem samið var um fyrir fiskvinnslufólk árið 2015
• Vangreiðsla vegna svokallaðs vikulegs frídags.

Málið vannst á báðum dómsstigum en Hæstiréttur staðfesti dóm Héraðsdóms Vesturlands þann 14. júní 2018. Hvalur hf. var dæmdur í Héraðsdómi til að greiða starfsmanninum vegna brota á kjörum sem fram komu í ráðningarsamningi upphæð sem nam rétt rúmum 455 þúsund krónum.

Það var ekki einungis að Hæstiréttur hafi staðfest dóm Héraðsdóms heldur tók hann einnig tillit til annarrar kröfu sem laut að svokölluðum vikulegum frídegi og námu því vangoldin laun starfsmannsins 512.947 kr. en einnig var Hval hf. gert að greiða starfsmanninum dráttarvexti frá 19. janúar 2016.

En strax eftir að Hæstaréttardómurinn lá fyrir stefndi Verkalýðsfélags Akraness Hval hf. vegna 97 félagsmanna sinna sem höfðu starfað á vertíðunum árin 2013, 2014 og 2015. Rétt er að geta þess að málið sem var staðfest með dómi frá Hæstarétti var prófmál og náði krafan einungis yfir eina hvalavertíð eða nánar tiltekið vertíðina 2015. Það liggur fyrir að sérstöku greiðslunnar og svokallaðs vikulegs frídags er getið í öllum ráðningarsamningum starfsmanna fyrir vertíðirnar 2013, 2014 og 2015 og því er fordæmisgildi þessa dóms ótvírætt.

Eftir dóm Hæstaréttar vonaði Verkalýðsfélag Akraness að Kristján Loftsson myndi greiða öllum starfsmönnum þau vangreiddu laun sem Hæstiréttur var búinn að staðfesta að Hvalur hf. ætti að greiða. En eins og áður sagði eru allir ráðningarsamningar starfsmanna eins og því alls ekki ágreiningur um að Hvalur hf. hafi brotið á öllum starfsmönnum sínum.

Það kom því verulega á óvart að Hvalur hf. neitaði að greiða öðrum starfsmönnum eftir dóm Hæstaréttar og því þarf að fara með málefni annarra starfsmanna fyrir dómstóla. En það er ekki ágreiningur um hvort Hvalur hf. hafi brotið á starfsmönnum heldur ætlar Hvalur hf. að beita fyrir sig tómlæti starfsmanna sem verður að segjast alveg eins og er að sé lágkúruleg málsvörn enda ekki hægt að saka starfsmenn um tómlæti þegar þeir vissu ekki að verið væri að brjóta á þeim fyrr en þeir leituðu til Verkalýðsfélags Akraness árið 2015.

Aðalmeðferð í máli allra starfsmanna hófst þann 6. mars 2019. En eins og áður sagði þá var eina málsvörn Hvals hf. að beita fyrir sig tómlæti því ekki gat Hvalur hf. beitt öðrum málsvörnum fyrir sig þar sem Hæstiréttur var búinn að staðfesta brot fyrirtækisins á ráðningarsamningi og kjarasamningi.

Formaður VLFA trúði ekki öðru en að Héraðsdómur Vesturlands myndi staðfesta dóm Hæstaréttar fyrir alla starfsmenn og hafna alfarið öllum málatilbúnaði er lýtur að tómlæti starfsmanna.

Það ótrúlega gerðist síðan að Héraðsdómur Vesturlands kvað upp dóm í maí 2019 og tók undir með Hval hf. um að starfsmenn sem voru algerlega grandalausir fyrir því að verið væri að svíkja þá um kjarasamningsbundin laun hefðu sýnt tómlæti og var fyrirtækið sýknað af kröfu allra starfsmanna á þeim grundvelli.

Formaður félagsins undrast það að hægt sé að dæma starfsmenn fyrir tómlæti þegar þeir höfðu ekki hugmynd um að Kristján Loftsson eigandi Hvals hf. væri að svína á réttindum þeirra samkvæmt ráðningarsamningum og ákvæðum kjarasamninga. Um leið og starfsmenn áttuðu sig á því að hugsanlega væri verið að brjóta á réttindum þeirra var farið með prófmál fyrir dómstóla. Takið eftir það var gert um leið og menn höfðu grunsemdir um að ekki væri all með felldu við kjör starfsmanna.

Hvernig geta dómstólar talað um tómlæti hjá venjulegu verkafólki sem hafði ekki hugmynd um að verið væri að hlunnfara það um þau laun sem þeim ber? Formaður getur skilið að tómlæti eigi að gilda ef starfsmaður veit að verið sé  að brjóta á réttindum hans og hann gerir ekkert með það árum saman.

En slíku er alls ekki til að dreifa í þessu máli enda var strax farið með prófmál fyrir dómstóla um leið og grunsemdir kviknuðu um brot á kjörum starfsmanna. Það vissi enginn að Hvalur hf. væri að svína á réttindum starfsmanna fyrir en í lok árs 2015 og þá strax var farið af fullum þunga í málið með áðurnefndu prófmáli.

Að sjálfsögðu var þessum fráleita dómi Héraðsdóms Vesturlands áfrýjað til Landsréttar og núna liggur fyrir að málin verða flutt fyrir Landsrétti 24. september. Formaður trúir ekki öðru en að Landsréttur snúi þessum ótrúlega dómi Héraðsdóms Vesturlands við enda var Hæstiréttur búinn að staðfesta í einu prófmáli að verið væri að brjóta á ráðningarkjörum starfsmanna gróflega. Það er aumkunarvert að einn ríkasti maður á Íslandi sem var dæmdur í Hæstarétti fyrir launaþjófnað skuli bera fyrir sig tómlæti starfsmanna til að koma sér hjá því að greiða laun eins og ráðningarsamningur kveður á um.

Ef starfsmaður stelur frá vinnuveitanda er starfsmaðurinn umsvifalaust rekinn þegar þjófnaðurinn kemst upp og honum jafnvel refsað af hinu opinbera. Þetta gildir þó ekki þegar málinu er snúið við. Ef vinnuveitandi stelur frá starfsmanni er vinnuveitanda ekki refsað. Öllu verra er þó að Héraðsdómur Vesturlands hafi lagt upp í þá furðulegu vegferð að hlífa vinnuveitandanum við því að borga þau laun og kjör sem ranglega voru höfð af starfsmönnum Hvals. Með öðrum orðum þá leggur dómstólinn blessun sína yfir að vinnuveitendur standi ekki við lágmarksréttindi.

Hvernig á launafólk sem veit ekki að verið sé að brjóta á réttindum sínum að geta sýnt af sér tómlæti? Hugsið ykkur allt erlenda fólkið sem starfar á íslenskum vinnumarkaði og hefur ekki þekkingu né kunnáttu til að þekkja frumskóg kjarasamningsgreina. Það er þyngra en tárum taki að Héraðsdómur Vesturlands sé að blessa launaþjónað á grundvelli þess að launafólk átti sig ekki strax á því að verið sé að hlunnfara það, þetta er svo mikill skandall að það nær ekki nokkurri átt!

Formaður VLFA trúir ekki öðru en að Landsréttur snúi þessum dómi Héraðsdóms Vesturlands við og standi vörð um launafólk og komi í veg fyrir að stórir og öflugir vinnuveitendur komist upp með að stunda stórfelldan launaþjónað á grandalausum starfsmönnum sínum. Hvernig getur það verið tómlæti starfsmanna þegar þeir höfðu ekki hugmynd um að einn ríkasti maður á Íslandi væri ekki að greiða þau laun sem ráðningarsamningar starfsmanna kveður á um.

Myndu dómstólar sýkna launafólk sem myndi stunda það að stela frá sínum vinnuveitenda á grundvelli tómlætis því atvinnurekendinn áttaði sig ekki á því fyrir en of seint? Að sjálfsögðu ekki og því er það ótrúlegt að dómstólar eigi það til að sýkna og blessa launaþjófnað vinnuveitenda á grundvelli tómlætis starfsmanna.

Eins og áður sagði þá verða Hvalsmálin flutt í Landsrétti 24. september og í huga formanns VLFA er trúverðugleiki dómstólanna undir í þessu máli því í þessu máli mun koma í ljós hvort Landsréttur muni blessa launaþjónað og standa vörð um að lágmarksréttindi launafólks á íslenskum vinnumakaði séu virt af atvinnurekendum.

Þetta mál er eitt stærsta hagsmunamál sem launafólk hefur staðið frammi fyrir í áratugi því ef dómstólar ætla að blessa launaþjófnað atvinnurekenda og fótum troða lágmarksréttindi á íslenskum vinnumarkaði er illa komið fyrir launafólki.

Á sama tíma og ASÍ er að berjast fyrir því að launaþjófnaður verði gerður refsiverður eru dómstólar að sýkna og blessa launaþjófnað á lágmarksréttindum launafólks á grundvelli tómlætis starfsmanna. Trúverðugleiki dómstóla er undir í þessu máli!