ég var ekki lengi að svara þegar skipuleggjendur þessa fundar höfðu samband og óskuðu eftir því að ég myndi halda ræðu hér í dag. Og ég er innilega þakklátur fyrir að geta lagt mitt á vogarskálarnar í baráttunni við það óréttlæti sem nú dynur á íslenskum almenningi.

 

En, ég vil að það komi skýrt fram að sá sem hér stendur tilheyrir ekki neinum stjórnmálaflokki, enda er það mín skoðun að forystumenn í verkalýðshreyfingunni eigi ekki undir nokkrum kringumstæðum að vera eyrnamerktir einhverjum einum ákveðnum stjórnmálaflokki, heldur styðja öll góð málefni algerlega óháð því frá hvaða flokki eða hagsmunasamtökum slík mál koma.

 

Á þeirri forsendu er ég stoltur af því að berjast með Hagsmunasamtökum Heimilanna gegn því miskunnarlausa óréttlæti sem beitt er gegn íslenskum heimilum í formi verðtryggingar. En það er ekki bara óréttlætið í kringum verðtrygginguna sem alþýðu þessa lands ofbýður algerlega, heldur einnig þeirri bláköldu staðreynd að stjórnvöld og fjármálastofnanir ætla með góðu eða illu að láta heimilin taka allan forsendubrestinn á sig.  Með öðrum orðum, skjaldborgin sem átti að slá utan um íslensk heimili reyndist vera skjaldborg í kringum kröfuhafa og erlenda vogunarsjóði.

 

Vegna hrunsins eru skuldsett heimili blóði drifin, ekki bara vegna hækkunar á verðtryggðum og stökkbreyttum skuldum heimilanna, heldur einnig vegna þess að allir - ríki, sveitarfélög, verslunareigendur, bankar, tryggingarfélög og svo framvegis hafa varpað sínum vanda grímulaust yfir á almenning í þessu landi. Nú er svo komið að íslensk heimili eru í öðru sæti á lista yfir skuldsettustu heimili í heimi. Aðeins írsk heimili eru skuldsettari samkvæmt upplýsingum Seðlabankans.

 

 

4. október í fyrra skulfu ráðamenn þessarar þjóðar eins hríslur í vindi þegar um 10.000 manns mættu hingað á Austurvöll til að mótmæla þessu óréttlæti og aðgerðaleysi stjórnvalda gagnvart heimilunum. Í skelfingunni sem greip forsætisráðherra þennan dag, skipaði hún sérfræðihóp til að fara yfir skuldavanda heimilanna og koma með tillögur. 

 

Þær tillögur litu dagsins ljós 3. desember í fyrra og þá var skrifað undir viljayfirlýsingu af hálfu stjórnvalda, bankanna og lífeyrissjóðanna um aðgerðir vegna skuldavanda heimilanna. Því miður voru þessar aðgerðir sem fram komu í viljayfirlýsingunni hvorki fugl né fiskur, enda var ekki verið að leiðrétta þann gríðarlega forsendubrest sem varð á skuldum almennings.  Meginefni samkomulagsins laut að svokallaðri 110% leið þar sem lántökum var boðið að fá niðurfærslu á yfirveðsettum eignum niður að 110%.  Forsætisráðherra sagði að með þessum aðgerðum væri búið að fullnýta allt svigrúm sem til væri. Það er alrangt að mínu mati og mun ég koma að því síðar.

 

Bankanir voru fyrst og fremst að hugsa um eigin hag þegar 110% leiðin var ákveðin enda lá fyrir að stór hluti af þeim sem þyrftu að nýta sér þá leið voru komnir í slíkar ógöngur að bankarnir hefðu hvort eð er þurft að afskrifa umtalsvert hjá þeim. Einnig hefur núna komið í ljós að þeir sem fengu niðurfærslu í 110% leiðinni eru jafnvel komnir aftur upp í 120 – 130% yfirveðsetningu.

 

 

Kæru félagar,

 

öll höfum við séð hvernig höfuðstóll á fasteignaskuldum okkar hefur stökkbreyst á síðustu árum en 20 milljóna verðtryggt húsnæðislán hefur hækkað um tæpar 8 milljónir frá 1. janúar 2008 og það bara vegna verðtryggingarinnar.

 

Sama dag og mótmælin voru hér á Austurvelli 4. október í fyrra námu verðtryggð húsnæðislán heimilanna 1.236 milljörðum. Verðbólga síðustu 12 mánaða mælist nú 5,7% sem þýðir að verðtryggðar fasteignaskuldir hafa hækkað um rúma 70 milljarða frá því að við stóðum hér fyrir ári síðan og kölluðum eftir réttlæti fyrir skuldsett heimili. Já, kæru félagar, húsnæðislánin okkar hafa hækkað um 70 milljarða frá því við stóðum í baráttunni hér fyrir ári síðan. Og mér reiknast til að verðtryggðar skuldir heimilanna hafi hækkað frá 1. janúar 2008 upp undir 350 milljarða. Og það bara vegna verðtryggingarinnar.

 

Það er þessi forsendubrestur sem almenningur krefst að verði leiðréttur.

 

Hvergi á byggðu bóli þekkist verðtrygging með þeim hætti sem íslensk heimili þurfa að búa við. Hvað vitglóra er í því að verðtryggðar skuldir íslenskra heimila geti jafnvel hækkað við uppskerubrest í Brasilíu eða ef einhver harðstjóri í Miðausturlöndum fer vitlaust framúr rúmi að morgni.  Þennan skaðvald sem verðtryggingin er þarf að afnema tafarlaust því það stenst enga skoðun að ábyrgðin liggi öll hjá almenningi á meðan að lánveitendur eru tryggðir í bak og fyrir.

 

Það er þyngra en tárum taki að horfa á og verða vitni að því hvernig komið hefur verið fram við almenning í þessu landi og hinar ýmsu aðgerðir stjórnvalda hafa oft á tíðum unnið algerlega gegn hagsmunum heimilanna.  Þessar aðgerðir stjórnvalda virðast ætíð hafa beinst að því að verja fjármálakerfið og kröfuhafa.  

 

Nægir að nefna í þessu samhengi þann starfshóp sem Jóhanna Sigurðardóttir, núverandi forsætisráðherra og fyrrverandi félags- og tryggingamálaráðherra, skipaði í október 2008. Þessum starfshópi, undir forystu og formennsku Gylfa Arnbjörnssonar forseta ASÍ, var ætlað að skoða hvaða leiðir væru færar til að bregðast meðal annars við vanda heimilanna vegna verðtryggingarinnar og meta fjárhagsleg áhrif þess að fella tímabundið niður verðtryggingu á lánsfé og sparifé.

 

Það tók forseta ASÍ og starfshópinn örfáa daga að komast að niðurstöðu og í minnisblaði frá starfshópnum segir m.a. að gagnvart lánveitendum séu á því alvarleg formerki að afnema verðtrygginguna og það kom einnig fram í þessu minnisblaði frá október 2008 að ef verðtrygging á fasteignalánum til heimila yrði felld niður tímabundið myndi það kosta lánveitendur 180 milljarða.

 

Hvernig má það eiga sér stað að forseti ASÍ sem var formaður þessa starfshóps hafi beitt sér fyrir því að verðtrygging legðist af fullum þunga á íslensk heimili á meðan fjármagnseigendur og kröfuhafar voru tryggðir í bak og fyrir. Þarna var kjörið tækifæri strax í kjölfar hrunsins að deila byrðunum jafnt á milli fjármagnseigenda og skuldsettra heimila með því að taka neysluvísitöluna tímabundið úr sambandi. En niðurstaða starfshópsins og ríkisstjórnarinnar var: Skítt með heimilin, þeim má fórna á altari verðtryggingarinnar.

 

Hvernig má það líka vera að manneskja eins og Jóhanna Sigurðardóttir forsætisráðherra, sem lagði fram 3 frumvörp á Alþingi um afnám verðtryggingarinnar þegar hún var í stjórnarandstöðu, skuli ekki hafa tekið stöðu með skuldsettum heimilum loksins þegar hún hafði og hefur tækifæri til að afnema þetta samfélagslega mein sem verðtryggingin er.

 

hverjir eru það sem berjast með kjafti og klóm fyrir því að verðtryggingin verði ekki afnumin -  Jú það eru fjármálastofnanir, fjárfestar og síðast en ekki síst lífeyrissjóðselítan.  Lífeyrissjóðirnir hafa hagnast vegna verðbóta á  verðtryggðum fasteignalánum heimilanna um rúma 140 milljarða frá 1. janúar 2008.

 

Þessir snillingar sem stjórna lífeyrissjóðunum krefja sína eigin sjóðsfélaga um ofurvexti plús verðtyggingu og veðrými fasteignar má alls ekki vera meira en 65% þegar tekið er sjóðsfélagalán hjá lífeyrissjóðum.  Með öðrum orðum, lífeyrissjóðir níðast á sínum eigin sjóðsfélögum með þessum okurkjörum en verðtryggð fasteigna- og sjóðsfélagalán eru með tryggustu eignasöfnum lífeyrissjóðanna enda hafa afskriftir sjóðsfélagalána verið sáralitlar. 

 

Öðru máli gegnir um aðrar fjárfestingar sem þessir snillingar sem stjórna lífeyrissjóðunum ástunduðu fyrir hrun. En samkvæmt tölum Seðlabankans frá því í mars á síðasta ári nam tap lífeyrissjóðanna bara á skulda- og hlutabréfum í fyrirtækjum upp undir 500 milljörðum króna. Mörg þessara fyrirtækja sem lífeyrissjóðirnir fjárfestu í voru í eigu svokallaðra útrásarvíkinga og það er morgunljóst í mínum huga að stjórnendur lífeyrissjóðanna bera umtalsverða ábyrgð á því hvernig fór fyrir íslensku efnahagslífi.  Enda stigu stjórnendur lífeyrissjóðanna trylltan dans við kaup á hluta- og skuldabréfum í útblásnum félögum og fyrirtækjum í eigu útrásarvíkinganna þar sem litlar eða engar tryggingar lágu á bakvið aðrar en efnahagsreikningar viðkomandi félaga sem reyndust síðan vera innantóm froða.  

 

Lífeyrissjóðirnir eru eign sjóðsfélaga, enda er hér um að ræða kjarasamningsbundin réttindi sem sjóðsfélagar eiga. Á þeirri forsendu er óskiljanlegt að atvinnurekendur sitji í stjórnum sjóðanna og í mörgum tilfellum eru þeir ekki einu sinni sjóðsfélagar í þeim sjóði sem þeir stjórna.  Ég vil atvinnurekendur burt úr stjórnum lífeyrissjóðanna og ég vil að sjóðsfélagarnir sjálfir kjósi alla stjórnarmenn í sínum lífeyrissjóði.  Það er með ólíkindum að enginn stjórnandi lífeyrissjóðanna skuli hafa axlað ábyrgð á 500 milljarða tapi sjóðanna, á fjármunum sem við sjóðsfélagar eigum, þetta er jú okkar lífeyrir.

 

ein af kröfum dagsins er að stökkbreyttar skuldir heimilanna verði leiðréttar, en eins og ég sagði áðan þá hélt forsætisráðherrann því fram 3. desember í fyrra að ekkert svigrúm væri til frekari leiðréttinga á skuldum heimilanna. Gögn sem hafa verið að birtast að undanförnu í fjölmiðlum og eru til staðar inná vef Seðlabanka Íslands sýna hins vegar það er alls ekki rétt.  

 

Það liggur fyrir að niðurfærsla á heildarlánasafni til heimilanna úr gömlu bönkunum yfir til þeirra nýju nam 447 milljörðum króna samkvæmt gögnum frá Seðlabankanum.  Samtök fjármálafyrirtækja hafa tilkynnt að það sé búið að afskrifa 144 milljarða til handa heimilunum.  Rétt er hinsvegar að geta þess að af þeirri upphæð eru 120 milljarðar vegna þess að gengistryggðu lánin voru dæmd ólögleg og því ekki um afskrift að ræða í mínum huga heldur leiðréttingu.

 

Á þessu sést að skuldir heimilanna voru færðar niður um 447 milljarða samkvæmt gögnum frá Seðlabankanum.  Búið er að afskrifa 144 milljarða að meðtöldum dómi Hæstaréttar vegna gengistryggðu lánanna. Þetta þýðir að bankanir þrír hafa svigrúm uppá 303 milljarða til að leiðrétta lán heimilanna. Þessar staðreyndir byggja á gögnum frá  Seðlabankanum og Samtökum fjármálafyrirtækja.

 

Að ráðamenn þessarar þjóðar og stjórnendur fjármálakerfisins skuli halda því fram við almenning að ekki sé svigrúm til leiðréttinga á stökkbreyttum skuldum heimilanna er með ólíkindum í ljósi þessara gagna. Það er ekkert skrýtið að nýju bankanir séu búnir að skila 163 milljörðum í hagnað frá stofnun, í ljósi þess að þeir eru ekki að skila þeim afskriftum sem þeir fengu frá gömlu bönkunum til sinna viðskiptavina nema að litlu leyti.

 

Mitt mat er einfalt. Nýju bankarnir fengu gríðarlegan afslátt af skuldum heimila og fyrirtækja en ætla hins vegar að blóðmjólka fyrirtæki og almenning í þágu sinna kröfuhafa þótt nægt svigrúm sé til staðar til leiðréttinga.

 

Nú sveima kröfuhafar eins og hrægammar yfir heimilum landsmanna og víla það ekki fyrir sér að læsa klónum í híbýli almennings ef fólk nær ekki að standa í skilum.  Það er í raun sorglegt að 56 þúsund manns hafi nú tekið út sinn séreignalífeyrissparnað og notað rúmlega 60 milljarða af sínum eigin lífeyri til þess eins að standa í skilum við kröfuhafa og erlenda vogunarsjóði. Þetta er sorglegt í ljósi þeirrar staðreyndar að þessir sömu kröfuhafar fengu gríðarlegan afslátt á skuldum heimilanna en ætla samt að rukka almenning uppí topp og það með góðu eða illu.

 

 

ein af kröfum dagsins er að verðtryggingin verði afnumin tafarlaust enda er hún að ganga af íslenskum heimilum dauðum og hefur valdið stórfelldum eignabruna hjá stórum hluta þjóðarinnar.

 

Ég vil að það komi skýrt fram að almenningur í þessu landi  er ekki að biðja um neina ölmustu, einungis þá sanngjörnu kröfu að bankanir skili að fullu til heimilanna þeim afskriftum sem þeir fengu við flutninginn á milli gömlu og nýju bankanna og að forsendubrestur lána heimilanna verði leiðréttur í eitt skipti fyrir öll, við annað mun þjóðin ekki una.

 

Takk fyrir.